დერმატიტი (ეგზემა) არის კანის ზედაპირული შრის ანთება, რომელსაც ახასიათებს ქავილი, ბუშტუკების ფორმირება, სიწითლე და შეშუპება, ხშირად ახლავს გამონადენი, კანის აქერცვლა ან ნაწიბურების ჩამოყალიბება.

დაავადების გამომწვევ ცნობილ მიზეზებს მიეკუთვნება: გარკვეულ ნივთიერებებთან კონტაქტი, მედიკამენტების ზოგიერთი ჯგუფი, ვარიკოზული ვენები, მუდმივი ქავილი და სოკოვანი ინფექციები.

ჩვეულ სიმპტომებს მიეკუთვნება წითელი, ქავილით მიმდინარე გამონაყარი, ბუშტუკების, პაპულების, ღია წყლულების ფორმირება, გამონადენი, კანზე ქერცლებისა და ნაწიბურების განვითარება.

დიაგნოზი, როგორც წესი, ეფუძნება სიმპტომებს და დასტურდება კანის აპლიკაციური ტესტებით ან სავარაუდო გამომწვევის (მედიკამენტი, ირიტანტი ან ინფექცია) თანაარსებობით.

დაავადების გამომწვევი ცნობილი ალერგენებისგან თავის არიდება დერმატიტის განვითარების რისკს ამცირებს.

მკურნალობა დამოკიდებულია დერმატიტის გამომწვევ მიზეზსა და სიმპტომებზე.

დერმატიტი ზოგადი ტერმინია. იგი მოიცავს არაერთ დაავადებას, რომელთაც ახასიათებთ წითელი, ქავილით მიმდინარე გამონაყარი. ზოგჯერ მის ნაცვლად გამოიყენება ტერმინი ეგზემა. დერმატიტის ზოგიერთი ტიპი სხეულის მხოლოდ გარკვეულ უბნებს აზიანებს, ნაწილი კი შესაძლოა განვითარდეს ნებისმიერ ადგილას. შემთხვევების ნაწილში გამომწვევი მიზეზი ცნობილია, ნაწილში კი ვერ ხერხდება ეტიოლოგიური ფაქტორის გამოვლენა. დერმატიტი არის კანის რეაქცია ზედმეტ გამოშრობაზე, მუდმივ ქავილზე, ირიტანტის ან ალერგენის ზემოქმედებაზე. ჩვეულებისამებრ, გამომწვევი კანთან უშუალო კონტაქტშია, თუმცა, ზოგჯერ მიზეზი შინაგანად მიღებული სუბსტანციაა. კანის მუდმივმა ქავილმა (მოფხანამ) და ხშირმა წმენდამ შესაძლოა საბოლოოდ განაპირობოს მისი გასქელება და გაუხეშება.

დერმატიტი შესაძლოა იყოს კანის ხანმოკლე რეაქცია გამაღიზიანებელ ნივთიერებაზე. მსგავს შემთხვევებში სიმპტომები – ქავილი და სიწითლე – მხოლოდ რამდენიმე საათს ან 1-2 დღეს გრძელდება. ქრონიკულ დერმატიტს ახასითებს დროთა განმავლობაში პერსისტირება. ხელები და ფეხები განსაკუთებით მგრძნობიარენი არიან ქრონიკული დერმატიტის მიმართ, რადგან ხელები მუდმივად კონტაქტშია არაერთ უცხო ნივთიერებასთან, ხოლო წინდით და ფეხსაცმლით განპირობებული თბილი, ნესტიანი გარემო ხელსაყრელია სოკოვანი ინფექციის განვითარებისთვის.

ქრონიკული დერმატიტი შესაძლოა წარმოდგენილი იყოს კონტაქტური, სოკოვანი ან სხვა ფორმის დერმატიტით. რადგან მას ახასიათებს კანზე ექსკორიაციებისა და ბუშტუკების ფორმირება, შესაძლოა ბაქტერიული ინფექციის ჩამოყალიბების მიზეზი გახდეს.

კონტაქტური დერმატიტი

კონტაქტური დერმატიტი არის კონკრეტული ნივთიერების კანზე უშუალო (პირდაპირი) ზემოქმედებით განპირობებული ანთება. გამონაყარს ახლავს ძლიერი ქავილი, მოიცავს სხეულის გარკვეულ უბანს, დაზიანებას ხშირად მკაფიო საზღვრები აქვს.

ამა თუ იმ ნივთიერებამ კანის ანთება შესაძლოა გამოიწვიოს ორი მექანიზმით – გაღიზიანებით (ირიტაციით – ირიტანტული კონტაქტური დერმატიტი) ან ალერგიით (ალერგიული კონტაქტური დერმატიტი).

ირიტანტული კონტაქტური დერმატიტი, რომელიც კონტაქტური დერმატიტების 80%-ს შეადგენს, ქიმიური ნივთიერებით კანის პირდაპირი დაზიანების შედეგად ვითარდება. სიმპტომებიდან უფრო მეტად გამოხატულია ტკივილი, ვიდრე ქავილი. ჩვეულ ირიტანტებს მიეკუთვნება მჟავები, ტუტეები, გამხსნელები (მაგალითად, როგორიც არის ფრჩხილიდან ლაქის მოსაცილებელი აცეტონი), საპნები და მცენარეები (როგორიც არის პოინსეტია – შობის ყვავილი და წიწაკა). მათგან ზოგიერთი კანის ცვლილებებს რამდენიმე წუთში იწვევს, ნაწილი კი ხანგრძლივ ექსპოზიციას მოითხოვს. ადამიანები განსხვავდებიან ერთმანეთისგან ირიტანტების მიმართ მგრძნობელობით, ძალიან რბილი საპნისა და სარეცხი საშუალების ხშირმა ან ხანგრძლივმა გამოყენებამაც კი შეიძლება გარკვეულ ნაწილში კანის გაღიზიანება გამოიწვიოს.

ალერგიული კონტაქტური დერმატიტი კანთან შეხებაში მყოფი ნივთიერებით გამოწვეული იმუნური სისტემის რეაქციაა. ზოგჯერ პიროვნების სენსიბილიზაცია ალერგენთან პირველივე კონტაქტისას ხდება, შემთხვევების ნაწილში კი – მისი მრავალი, განმეორებითი ზემოქმედების შემდეგ. სენსიბილიზებული პაციენტის ალერგენთან ხელახალი კონტაქტი იწვევს ქავილსა და გამონაყარს 4-დან 24 საათში, თუმცა, ნაწილში, განსაკუთრებით მოხუცებში, სიმპტომები შესაძლოა 3-4 დღის განმავლობაში არ განვითარდეს.

ალერგიული კონტაქტური დერმატიტის გამოწვევა ათასობით ნივთიერებას შეუძლია. ყველაზე გავრცელებულ ალერგენებს მიეკუთვნება სუროს შხამი, ლატექსი, ანტიბიოტიკები, სუნამოები, კონსერვანტები, ზოგიერთი მეტალი (როგორიც არის ნიკელი და კობალტი). ქალების დაახლოებით 10%-ს აქვს ალერგია ნიკელზე, რომელიც ფართოდ გამოიყენება სამკაულების წარმოებაში. პიროვნებას წლების განმავლობაში შესაძლოა არ ჰქონდეს ალერგიული რეაქცია ამა თუ იმ ნივთიერებაზე და პრობლემა მოგვიანებით დაიწყოს. თვით დერმატიტის სამკურნალო მალამოები, კრემები და ლოსიონებიც შეიძლება მსგავსი რეაქციის განვითარების მიზეზი გახდეს. ზოგ ადამიანში დერმატიტს ასევე, სამსახურში, სხვადასხვა მასალასთან კონტაქტი იწვევს (ოკუპაციური დერმატიტი).

კონტაქტური დერმატიტი ზოგჯერ მხოლოდ დაავადების გამომწვევ ნივთიერებასთან კონტაქტის შემდეგ პიროვნებაზე მზის სხივების ზემოქმედებით (ფოტოალერგიული ან ფოტოტოქსიკური კონტაქტური დერმატიტი) ვითარდება. ასეთ ნივთიერებებს მიეკუთვნება მზისგან დამცავი კრემები, პარსვის შემდეგ გამოსაყენებელი ლოსიონები, გარკვეული პარფიუმერია, ანტიბიოტიკები, კუპრი და ზეთები.

სიმპტომები და დიაგნოზი

გამომწვევი მიზეზისა და ფორმის მიუხედავად, კონტაქტურ დერმატიტს ახასიათებს ქავილი და გამონაყარი. ჩვეულებისამებრ, ქავილი საკმაოდ ინტენსიურია, გამონაყარი კი მერყეობს მსუბუქი ხანმოკლე სიწითლიდან ძლიერ შეშუპებასა და დიდი ზომის ბუშტუკების ფორმირებამდე, თუმცა, უპირატესად მომცრო ბლისტერები გვხვდება. დაზიანება კანთან ნივთიერების უშუალო კონტაქტის უბანს მოიცავს. გამონაყარი თავდაპირველად მის თხელ, მგრძნობიარე ადგილებში ვითარდება, შედარებით მოგვიანებით – კანის უფრო სქელ ან სუბსტანციასთან ნაკლებ შეხებაში მყოფ ნაწილებში, რაც შესაძლოა გამონაყარის გავრცელების შთაბეჭდილებას ქმნიდეს. შეხებით კონტაქტური დერმატიტი ადამიანიდან ადამიანზე ან სხეულის ერთი უბნიდან მეორეზე არ გადადის.

კონტაქტური დერმატიტის გამომწვევი მიზეზის პოვნა ხშირად მარტივი არ არის. გასათვალისწინებელია პიროვნების საქმიანობა, ჰობი, საყოფაცხოვრებო აქტივობა, შვებულება, ტანსაცმელი, ადგილობრივად მედიკამენტების გამოყენება, კოსმეტიკა და ოჯახის წევრების საქმიანობაც კი. აღნიშნული თვალსაზრისით ასევე მნიშვნელოვანია გამონაყარის პირველადი ლოკალიზაცია (განსაკუთრებით თუ ეს ეხება ტანსაცმლის ან სამკაულებით განპირობებულ მდგომარეობებს, მზის სხივებისგან დაუცველ უბნებზე მზის ექსპოზიციას). თუმცა, არაერთი სუბსტანცია, რომელსაც ადამიანი ხელით ეხება, გაუცნობიერებლად გადადის სახეზე, სადაც კანი უფრო მგრძნობიარეა და შესაძლოა განვითარდეს გამონაყარი მაშინ, როდესაც პირველადი შეხების ადგილას დაზიანება არ ვითარდება.

სახლის პირობებში სუნამოს, შამპუნის ან სხვა საეჭვო ნივთიერების გამოყენების შემთხვევაში სასარგებლოა ე.წ. გამოყენებითი ტესტი, რაც გულისხმობს სავარაუდო აგენტის აპლიკაციას კონტაქტური დერმატიტის ჩვეული (ორიგინალური) უბნიდან მოშორებულ ადგილას (როგორც წესი, წინამხარზე).

კონტაქტურ დერმატიტზე ეჭვის არსებობისას, სავარაუდო აგენტის დასაზუსტებლად მიმართავენ აპლიკაციურ ტესტებს (პეტჩ-ტესტი), რა დროსაც მცირე ზომის აპლიკატორს, რომელზეც დატანებულია აგენტი, 1-2 დღის განმავლობაში დაადებენ კანზე, რათა შეაფასონ, განვითარდება თუ არა მის ქვეშ გამონაყარი. მიუხედავად აპლიკაციური ტესტების სარგებლიანობისა, მათ გამოყენებას სირთულეც ახლავს – ადამიანი შესაძლებელია მგრძნობიარე იყოს მრავალ აგენტზე, თუმცა, მისი აპლიკატორთან რეაქციის შედეგად დერმატიტი არ განვითარდეს.

პრევენცია და მკურნალობა

კონტაქტური დერმატიტის პრევენცია შესაძლებელია გამომწვევ ნივთიერებასთან კონტაქტის თავიდან არიდებით, უკვე არსებული კონტაქტის შემთხვევაში კი უნდა მოხდეს კანის დაუყოვნებლივ ჩამობანა წყლითა და საპნით, სასარგებლოა ხელთათმანებისა და დამცავი ტანსაცმლის ტარებაც, ასევე – გარკვეული აგენტებით კანზე ბარიერული კრემების გამოყენებით, – მაგალითად, როგორიცაა სუროს შხამი და ეპოქსიდური ფისები – განპირობებული დაზიანებისგან დაცვა. კონტაქტური დერმატიტის პრევენციის მიზნით დესენსიბილიზაცია გამომწვევი ნივთიერების ინექციებით ან ტაბლეტიზებული ფორმით მიღების შემთხვევაში ეფექტს არ იწვევს.

პრობლემის გამომწვევი აგენტის მოცილების გარეშე მკურნალობა შედეგიანი არ არის, მისი ელიმინაციიდან ერთ კვირაში სიწითლე ქრება, ბლისტერებიდან შესაძლებელია განვითარდეს გამონადენი ან დაიფაროს ქერქით, მაგრამ დაზიანებული კანი სწრაფად შრება. ქავილი და გაუხეშება კი შესაძლოა გაგრძელდეს რამდენიმე დღის ან კვირის განმავლობაში.

ქავილის შესამსუბუქებლად გამოიყენება ადგილობრივი ან პერორალური მედიკამენტები. გარდა ამისა, კანის მცირე უბნები დღეში რამდენჯერმე შესაძლოა დაიფაროს ცივ წყალში ან ალუმინის აცეტატში (ბუროვის სხნარი) გაჟღენთილი დოლბანდით. ფართო დაზიანების შემთხვევაში მიმართავენ ხანმოკლე, გრილი წყლის აბაზანებს, ზოგჯერ კი დიდი ზომის ბლისტერებიდან სითხის დრენირებას ახდენენ.

ატოპიკური დერმატიტი

ატოპიკური დერმატიტი არის კანის ზედაპირული შრის ქრონიკული, ქავილით მიმდინარე ანთებითი დაზიანება, რომელიც უპირატესად გვხვდება თივის ცხელებით ან ასთმით დაავადებულ ადამიანებში, ასევე – მათი ოჯახის წევრებში.

ატოპიკური დერმატიტი კანის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული დაავადებაა. აშშ-ში იგი აზიანებს ბავშვებისა და მოზარდთა 9% -30%-ს. შემთხვევების თითქმის 66% ვითარდება 1 წლამდე და 90% – 5 წლამდე ასაკში. პაციენტების ნახევარში დაავადება ქრება მოზარდობის წლებში, ნაწილში კი მთელი ცხოვრების განმავლობაში გრძელდება.

ატოპიკური დერმატიტის მიზეზი უცნობია. ძირითადად უვითარდებათ ალერგიული დაავადებების მქონე ადამიანებს – განსაკუთრებით ასთმის, თივის ცხელებისა და საკვებისმიერი ალერგიის არსებობისას. დერმატიტსა და დასახელებულ მდგომარეობებს შორის კავშირი გარკვეული არ არის, რადგან ატოპიკური დერმატიტი არ არის კონკრეტული ნივთიერების მიმართ ალერგია, არც გადამდები დაავადებაა.

არაერთ ფაქტორს შეუძლია ატოპიკური დერმატიტის მიმდინარეობის გაუარესება. ეს შესაძლოა იყოს: ემოციური სტრესი, გარემოს ტემპერატურისა და ტენიანობის ცვლილება, კანის ბაქტერიული ინფექცია ან გამაღიზიანებელი ტანსაცმელი (განსაკუთრებით შალის). ზოგჯერ ატოპიკური დერმატიტის მაპროვოცირებელი საკვებისმიერი ალერგიაცაა.

სიმპტომები

ახალშობილს სახეზე, სკალპზე, საფენის არეში, ხელებზე, მხრებსა და ქვედა კიდურებზე შესაძლოა განუვითარდეს წითელი, ქერქით დაფარული გამონაყარი გამონადენით. დაზიანებამ შესაძლებელია მოიცვას სხეულის ფართო უბანი. უფროსი ასაკის ბავშვებსა და მოზრდილებში გამონაყარი ხშირად ვითარდება (და მეორდება) ერთ ან რამდენიმე ადგილას. უპირატესი ლოკალიზაციაა ხელები, ზედა კიდურები, მუხლების წინა და უკანა ზედაპირები.

დაზიანებას, ფერის, ინტენსივობისა და ლოკალიზაციის მიუხედავად, ყოველთვის ახლავს ქავილი. ქავილი ხშირად უკონტროლო მოფხანას იწვევს, რის შედეგადაც მდგომარეობა უარესდება. კანის მთლიანობის დარღვევა აიოლებს ბაქტერიების შეღწევას მის სიღრმეში და ინფექციის განვითარებას.

ატოპიკური დერმატიტით დაავადებულ პაციენტებში მარტივმა ჰერპესვირუსულმა ინფექციამ, რომელიც ჯანმრთელ კანზე მცირე ზომის, უმნიშვნელოდ მტკივნეული ბუშტუკების სახით ვლინდება, შესაძლოა განაპირობოს მძიმე დაავადება – გავრცელებული დერმატიტი, ბუშტების ფორმირებითა და ცხელებით (ჰერპესული ეგზემა).

დიაგნოზი და მკურნალობა

ატოპიკური დერმატიტის დიაგნოზი დამახასიათებელი კლინიკური სურათის საფუძველზე ხდება, ხშირად ოჯახის დანარჩენ წევრებში ალერგია ვლინდება.

დაავადების სამკურნალო მედიკამენტი არ არსებობს, თუმცა, ქავილის შემცირება შესაძლებელია ადგილობრივი ან პერორალური მედიკამენტების გამოყენებით. პრევენციის საშუალებებია კანის გამაღიზიანებელი ცნობილი ნივთიერების ზემოქმედებისგან დაცვა ან კონკრეტული საკვების მიღებისგან თავის არიდება. უნდა შენარჩუნდეს კანის ტენიანობა, რისთვისაც გამოიყენება სპეციალური დამატენიანებელი საშუალებები, ვაზელინი ან მცენარეული ზეთები, მათი წასმა რეკომენდებულია აბაზანის მიღებისთანავე, როდესაც კანი ჯერ კიდევ ნოტიოა.

სპეციფიკური მკურნალობა გულისხმობს კორტიკოსტეროიდების (მალამო ან კრემი) აპლიკაციას. მათი ხანგრძლივი დროით გამოყენების შემთხვევაში, ჭარბი მოხმარების თავიდან არიდების მიზნით, პერიოდულად ხდება სტეროიდის ვაზელინით ჩანაცვლება. ასევე ეფექტიანია ადგილობრივი საშუალებები იმუნურ სისტემაზე მოქმედი პრეპარატების: ტაკროლიმუსის ან პიმეკროლიმუსის შემცველობით. დაავადების მძიმე ფორმების შემთხვევაში ინიშნება კორტიკოსტეროიდების ტაბლეტიზებული ფორმები.

ფოტოთერაპია (ულტრაიისფერი სხივების ექსპოზიცია) შესაძლოა ეფექტიანი იყოს მოზრდილებში. მკურნალობის ეს მეთოდი იშვიათადაა რეკომენდებული ბავშვებში მისი შესაძლო მოგვიანებითი გვერდითი ეფექტის (რომელთა შორისაა კანის კიბო და კატარაქტა) გამო.

მძიმე შემთხვევებში მიმართავენ იმუნოსუპრესიას პერორალურად ციკლოფოსფამიდის, აზათიოპრინის ან მიკოფენოლატ მოფეტილის გამოყენებით ან გამა-ინტერფერონის ინექციით.

სებორეული დერმატიტი

სებორეული დერმატიტი არის ქრონიკული ანთება, რომელსაც ახასიათებს ყვითელი, ცხიმიანი ქერცლების ფორმირება თავის თმიან ნაწილსა და სახეზე, იშვიათად სხეულის სხვა უბნებსაც მოიცავს.

დაავადების მიზეზი უცნობია. სებორეული დერმატიტი უპირატესად გვხვდება ახალშობილებში, ჩვეულებისამებრ, სიცოცხლის პირველი 3 თვის განმავლობაში და 30-დან 70 წლამდე ასაკის პირებში. შედარებით გავრცელებულია მამაკაცებში, ხშირია ოჯახური შემთხვევები და უარესდება ცივ ამინდში. სებორეული დერმატიტი ასევე გვხვდება აივ ინფიცირებულთა 85%-ზე მეტში.

სიმპტომები

სებორეული დერმატიტი, როგორც წესი, იწყება თანდათანობით. თავის თმიან ნაწილზე ვითარდება ცხიმოვანი ქერცლები (ქერტლი), ზოგჯერ ახლავს ქავილი, მაგრამ არა თმის ცვენა. უფრო მძიმე შემთხვევებში მოყვითალო-მოწითალო, აქერცლილი პაპულები ჩნდება თმის ხაზის გასწვრივ, ყურის უკან, გარეთა სასმენ მილში, წარბებზე, ცხვირის ზურგზე, ცხვირის ირგვლივ, გულმკერდსა და ზურგის ზედა ნაწილზე. თვემდე ასაკის ბავშვებში სებორეული დერმატიტის დროს სკალპზე შესაძლოა განვითარდეს სქელი, ყვითელი ქერქები, ასევე, ზოგჯერ, ყურის უკან ყვითელი ქერცლები გვხვდება, სახეზე კი წითელი პაპულები ვლინდება. ხშირად სკალპის გამონაყარი ასოცირებულია საფენის უბნის ძლიერ დაზიანებასთან. უფროსი ასაკის ბავშვებსა და მოზარდებში შესაძლოა კანზე სქელი, მყარი, აქერცვლადი წარმონაქმნები განვითარდეს.

მკურნალობა

თავის დაზიანებულ თმიან ნაწილში ლოკალიზაციის დროს გამოიყენება პირითიონ თუთიისა და სელენის სულფიდის შემცველობის შამპუნები, სოკოს საწინააღმდეგო მედიკამენტები, სალიცილის მჟავა, გოგირდი ან კუპრი. მდგომარეობის გაუმჯობესებამდე სამკურნალო შამპუნები გამოიყენება დღეგამოშვებით, შემდეგ კი – კვირაში ორჯერ. ეფექტს იძლევა ასევე კეტოკონაზოლის შემცველი კრემები. მოზრდილებში სქელი ქერქების და ქერცლების არსებობისას დაზიანების შესამსუბუქებლად მიმართავენ კორტიკოსტეროიდების ან სალიცილის მჟავას აპლიკაციას ღამის განმავლობაში.

ხშირად მკურნალობა კვირების განმავლობაში უნდა გაგრძელდეს. მისი შეწყვეტის შემდეგ, სიმპტომების ხელახლა განვითარების შემთხვევაში, შეიძლება მკურნალობის განმეორებით დაწყება. როგორც თავზე, ასევე სხეულის სხვა უბნებზე არსებული დაზიანების შემთხვევაში გამოიყენება ტოპიკური კორტიკოსტეროიდები. სახეზე კი – მხოლოდ მსუბუქი სტეროიდები, როგორიცაა, მაგალითად, 1%-იანი ჰიდროკორტიზონის წასმა. კორტიკოსტეროიდების გამოყენება მოითხოვს სიფრთხილეს, რადგან ხანგრძლივმა გამოყენებამ შესაძლოა გამოიწვიოს კანის გათხელება და სხვა პრობლემები.

ახალშობილებსა და ბავშვებში, სკალპზე არსებული სქელი ქერქების შემთხვევაში, მიმართავენ ძილის წინ 2%-იანი სალიცილის მჟავას მინერალური ზეთით ნაზად გაწმენდას კბილის რბილი ჯაგრისით. ასევე, შეიძლება თავის ყოველდღიურად დაბანა მსუბუქი ბავშვის შამპუნით და ადგილობრივად 1%-იანი ჰიდროკორტიზონის კრემის წასმა.

ნუმულარული (მონეტისებური) დერმატიტი

მონეტისებური დერმატიტი არის ქრონიკული, როგორც წესი, ქავილით მიმდინარე ანთებითი დაავადება, რომელსაც ახასიათებს მონეტის მსგავსი ლაქების ფორმირება, ხშირად მცირე ზომის ბუშტუკებითა და აქერცვლით.

დაავადების მიზეზი უცნობია. უპირატესად გვხვდება საშუალო ასაკის ადამიანებში, ვითარდება კანის სიმშრალესთან ერთად, უპირატესად – ზამთარში. გამონაყარი შესაძლებელია განვითარდეს ან გაქრეს რაიმე აშკარა მიზეზის გარეშე.

ვითარდება მრგვალი ლაქები, პაპულები და ბუშტები, მოგვიანებით – გამონადენითა და ქერქების ფორმირებით. გამონაყარი შესაძლოა გავრცელდეს. ხშირად ლაქები უფრო შესამჩნევია მხრის უკანა ზედაპირზე, ქვედა კიდურებსა და დუნდულებზე, თუმცა, ზოგჯერ ტორსსაც მოიცავს.

ნუმულარული დერმატიტის დროს ბევრი ეფექტურად იყენებს დამატენიანებელ საშუალებებს. მკურნალობის სხვა მეთოდები მოიცავს პერორალურ ანტიბიოტიკოთერაპიას, კორტიკოსტეროიდების კრემებსა და ინექციებს, ფოტოთერაპიას (ულტრაიისფერი დასხივება). თუმცა, ჩარევების მიუხედავად, შედეგი ხშირად არადამაკმაყოფილებელია.

გენერალიზებული ექსფოლიაციური დერმატიტი

გენერალიზებული ექსფოლიაციური დერმატიტი (ერითროდერმა) არის მძიმე ანთება, რის შედეგადაც მთელი კანის ზედაპირი ხდება წითელი, დაბზარული და ქერცლით დაფარული.

დაავადების მიზეზი შესაძლოა გარკვეული მედიკამენტების (განსაკუთრებით პენიცილინი, სულფანილამიდები, იზონიაზიდი, ფენიტოინი და ბარბიტურატები) მიღება იყოს. ზოგიერთ შემთხვევაში იგი კანის სხვა დაავადებების გართულებას წარმოადგენს, მაგალითად, – ატოპიკური დერმატიტის, ფსორიაზისა და კონტაქტური დერმატიტის. გენერალიზებული ექსფოლიაციური დერმატიტი ასევე, შესაძლებელია ზოგიერთი სახის ლიმფომის (ლიმფური კვანძების კიბო) დროს განვითარდეს. ხშირ შემთხვევაში გამომწვევი მიზეზი უცნობია.

სიმპტომები და დიაგნოზი

ექსფოლიაციური დერმატიტი შესაძლებელია განვითარდეს სწრაფად ან ნელ-ნელა. თავდაპირველად კანის მთელი ზედაპირი ხდება კაშკაშა წითელი, შემდეგ იქერცლება და სქელდება, ზოგჯერ ყალიბდება ქერქები. გარკვეულ შემთხვევებში მდგომარეობას ახლავს ფრჩხილების მოძრობა და თმის ცვენა. ზოგიერთს უვითარდება ქავილი, ლიმფური კვანძების შეშუპება, ცხელება და შემცივნება. შემცივნების მიზეზი დაზიანებული კანიდან სითბოს დიდი რაოდენობით კარგვაა. ჭარბად იკარგება ასევე სითხე და პროტეინები, კანის ბარიერული ფუნქციის დაკარგვით იზრდება ინფექციის განვითარების რისკი.

რადგან ექსფოლიაციური დერმატიტის სიმპტომები კანის ინფექციის კლინიკას ემსგავსება, სადიფერენციაციოდ ტარდება კანის ნიმუშისა და სისხლის კვლევები.

მკურნალობა

ადრეულ დიაგნოზს და მკურნალობას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს დაზიანებული კანიდან ინფექციის განვითარებისა და სითხისა და პროტეინების კარგვის თავიდან ასაცილებლად.

ექსფოლიაციური დერმატიტის მძიმე ფორმის დროს ხშირად საჭიროა ჰოსპიტალიზაცია, ანტიბიოტიკოთერაპია (ინფექციის საწინააღმდეგოდ), სითხის ინფუზია (კანის გავლით დაკარგული სითხის აღსადგენად) და საკვები დანამატების გამოყენება. პაციენტის მკურნალობა მოიცავს ტემპერატურის სამართავად მედიკამენტების ან თბილი საბნის გამოყენებასაც. შესაძლოა ეფექტიანი იყოს გრილი აბაზანების შემდეგ ვაზელინის აპლიკაციები. კორტიკოსტეროიდები (როგორიცაა პრედნიზოლონი) პერორალურად ან ინტრავენური გზით მხოლოდ მაშინ გამოიყენება, როცა სხვა ჩარევები უეფექტოა ანდა როდესაც დაავადების მიმდინარეობა უარესდება. უნდა მოხდეს დერმატიტის გამომწვევი ნებისმიერი საეჭვო მედიკამენტის ან ქიმიური აგენტის დროული ელიმინაცია. თუ დაავადების მიზეზი ლიმფომაა, შედეგიანია ლიმფომის საწინააღმდეგო მკურნალობა.

სტაზური დერმატიტი

სტაზური დერმატიტი არის ქვედა კიდურების ანთება, რომელიც ასოცირებულია სისხლისა და სითხის დაგროვებასთან.

სტაზური დერმატიტი უპირატესად უვითარდებათ იმ ადამიანებს, ვისაც ვარიკოზული (გაფართოებული) ვენები და შეშუპება (ედემა) აწუხებთ. როგორც წესი, დაავადება მოიცავს კოჭების მიდამოს, თუმცა, შესაძლოა წვივების მიმართულებითაც გავრცელდეს. თავდაპირველად კანზე ვითარდება სიწითლე და აქერცვლა, რამდენიმე კვირის ან თვის შემდეგ კი კანი მუქი ყავისფერი ხდება. საბოლოოდ შესაძლოა დაირღვეს კანის მთლიანობა და განვითარდეს ღია წყლულები (როგორც წესი, ტერფის მიმდებარედ), ზოგჯერ წყლულების ბაქტერიებით დაინფიცირებაც ხდება. სტაზურ დერმატიტს თან ახლავს ქავილი და შეშუპება, თუმცა, წყლულების განვითარებამდე უმტკივნეულოდ მიმდინარეობს.

მკურნალობა

გრძელვადიანი მკურნალობა მიმართულია კოჭის ირგვლივ ვენებში სისხლის დაგროვების თავიდან ასაცილებლად.ჯდომის დროს პაციენტმა ფეხები უნდა მოათავსოს გულის დონეზე მაღლა. აღნიშნული თვალსაზრისით ასევე ეფექტურია სათანადოდ შერჩეული კომპრესიული წინდის ტარება.

უკვე განვითარებული დერმატიტის დროს, მდგომარეობის შესამსუბუქებლად და ინფექციის პრევენციის მიზნით, შედეგიანია კომპრესები ონკანის წყალში ან ალუმინის აცეტატში (ბუროვის ხსნარი) გაჟღენთილი დოლბანდით. მდგომარეობის გაუარესების დროს, რაც ვლინდება სიწითლისა და ტემპერატურის მატებით, წყლულების ფორმირებითა და ჩირქოვანი გამონადენით, მიმართავენ უფრო აქტიური აბსორბენტი სახვევების გამოყენებას. ეფექტიანია ასევე კორტიკოსტეროიდები, რომელიც ხშირად თუთიის ოქსიდის პასტასთან კომბინაციაში ინიშნება დაზიანებულ ადგილას თხელი ფენის სახით. კორტიკოსტეროიდები არ უნდა იქნეს დატანებული უშუალოდ წყლულზე, ვინაიდან ხელს უშლის გამოჯანმრთელებას.

ფართო, დიდი ზომის წყლულების შემთხვევაში გამოიყენება სპეციალური ჰიდროგელური სახვევი მასალა. კანის დაინფიცირების შემთხვევაში ტარდება ანტიბიოტიკოთერაპია. დიდი ზომის წყლულების დროს ზოგჯერ, დეფექტის დასახურად, კანს სხეულის სხვა უბნიდან იღებენ.

ზოგიერთს შესაძლებელია დასჭირდეს სპეციალური სახვევი – ნაქსოვი ბადე, რომელზეც დატანებულია თუთიის შემცველი ჟელატინის პასტა. ტერფსა და წვივზე განთავსების შემდეგ სახვევი ხდება მყარი, ემსგავსება თაბაშირს, თუმცა, შედარებით რბილია. იგი ეწინააღმდეგება შეშუპებას და იცავს კანს გაღიზიანებისგან. თავდაპირველად იცვლება 2-3 დღეში ერთხელ, მოგვიანებით კი ერთი კვირის განმავლობაში ტოვებენ. წყლულის შეხორცების შემდეგ პიროვნებამ დილას, საწოლიდან ადგომამდე ელასტიკური წინდა უნდა ჩაიცვას.

გამოჯანმრთელებისთვის გადამწყვეტია შეშუპების შემცირება (როგორც წესი, კომპრესიით). სტაზური დერმატიტის დროს კანი ადვილად ღიზიანდება, ამიტომ მდგომარეობის გაუარესების რისკის გამო არ უნდა გამოვიყენოთ ანტიბიოტიკების, ანესთეტიკების შემცველი კრემები, სპირტი, ლანოლინი და სხვა ქიმიკატები.

ლოკალური ქავილით მიმდინარე დერმატიტი

ლოკალური ქავილით მიმდინარე დერმატიტი (მარტივი ქრონიკული ლიქენი, ნეიროდერმიტი) არის კანის ზედა შრის ანთება, რასაც თან ძლიერი ქავილი ახლავს.

მიზეზი კანის გარკვეული უბნის ქრონიკული ძლიერი ქავილია. მოფხანა უფრო აძლიერებს ქავილს და იქმნება მანკიერი წრე – ქავილი-ფხანა-ქავილი. ზოგჯერ პროცესი გაურკვეველი მიზეზით იწყება, ზოგჯერ კი ქავილის დაწყებას კონტაქტური დერმატიტი, პარაზიტული ინფექცია ან სხვა მდგომარეობები იწვევს, მაგრამ წარმომშობი მიზეზების გაქრობის მიუხედავად, ქავილი შეიძლება გახანგრძლივდეს. უცნობია, რა იწვევს ყოველივე ამას, რადგან ალერგიული ბუნება არ იკვეთება, შესაძლოა გარკვეულ როლს ფსიქოლოგიური ფაქტორებიც ასრულებდნენ. გვხვდება უმეტესად ქალებში, ვიდრე მამაკაცებში, ხშირია აზიელებსა და ამერიკელებს შორის. როგორც წესი, ვითარდება 20-დან 50 წლამდე ასაკში.

სიმპტომები და დიაგნოზი

ნეიროდერმიტი შესაძლოა განვითარდეს სხეულის ნებისმიერ ადგილას, მათ შორის ანუსის არეშიც (ანუსის ქავილი) და საშოში (საშოს ქავილი), თუმცა, ყველაზე ხშირია თავზე, მკლავებსა და ფეხებზე. ადრეულ ეტაპზე კანი უცვლელია, გამოხატულია ქავილი. მოგვიანებით ვითარდება სიმშრალე, აქერცვლა და მოფხანის შედეგად მუქი ლაქები.

ექიმი ცდილობს, მიაგნოს რომელიმე ფონურ ალერგიულ დაავადებას ან პირველადი ქავილის გამომწვევ დარღვევას. ანუსის ან საშოში ლოკალიზაციის დროს დაზიანების მიზეზებიდან გასათვალისწინებელია ტრიქომონიაზი, ჰემოროი, სოკოვანი ინფექცია, მეჭეჭები, კონტაქტური დერმატიტი, ფსორიაზი.

მკურნალობა

გამოიყენება ქავილის საწინააღმდეგო სტანდარტული მკურნალობა. კორტიკოსტეროიდებით გაჯერებული დოლბანდის აპლიკაცია (დაიტანება დილას და იცვლება საღამოს) ამსუბუქებს ქავილს, ამცირებს ანთებას და იცავს კანს მოფხანისგან. ზოგჯერ ასევე მიმართავენ ხანგრძლივი მოქმედების კორტიკოსტეროიდების კანქვეშა ინექციას.

ანუსის არეში ან საშოში ლოკალიზებული ფორმების დროს მკურნალობის საუკეთესო საშუალება კორტიკოსტეროიდების კრემია. კრემის ზემოთ შესაძლოა დაიტანოს თუთიის ოქსიდის პასტაც. პასტის მოსაცილებად გამოიყენება მინერალური ზეთი.

პერიორალური დერმატიტი

პერიორალური დერმატიტი არის წითელი, კვანძოვანი გამონაყარი პირის ირგვლივ და ნიკაპზე, რომელიც ჰგავს აკნეს ან როზაცეას (ვარდისფერ ფერისმჭამელას).

მიზეზი უცნობია, უპირატესად გვხვდება ქალებში, 20-დან 60 წლის ასაკამდე. პერიორალური დერმატიტი აკნესგან შავი და თეთრი კომედონების არარსებობით განსხვავდება. შესაძლოა რთული იყოს მისი გარჩევა როზაცეასგან, მაგრამ სიმპტომები: მცირე ზომის ბუშტუკები და კანის აქერცვლა მათი ერთმანეთისგან გამიჯვნაში გვეხმარება (წარმოდგენილი უნდა იყოს როზაცეასთვის დამახასიათებელი სხვა სიმპტომებიც, რათა პერიორალური დერმატიტი გამოირიცხოს).

მკურნალობა. პერორალურად ინიშნება ტეტრაციკლინი ან სხვა ანტიბიოტიკები, ეფექტის უქონლობის შემთხვევაში ან დაავადების მძიმე ფორმის დროს – აკნეს სამკურნალო იზოტრეტინოინი. კორტიკოსტეროიდები და ზოგიერთი ზეთოვანი კოსმეტიკა, განსაკუთრებით დამატენიანებელი საშუალებები, როგორც წესი, ართულებენ მდგომარეობას.

პომფოლიქსი

პომფოლიქსი არის ქრონიკული დერმატიტი, რომელიც ხასიათდება ქავილითა და ვეზიკულების არსებობით ხელისგულზე და ხელის თითების გვერდით ზედაპირებზე, ზოგჯერ მოიცავს ფეხისგულებსაც.

პომფოლიქსს ზოგჯერ უწოდებენ დისჰიდროზსაც, რაც ოფლის წარმოქმნის დარღვევას ნიშნავს, მაგრამ დაავადების განვითარება მასთან კავშირში არ არის. ზუსტი მიზეზი, თუ რა იწვევს პომფოლიქსს, უცნობია. სოკოვანი ინფექცია, კონტაქტური დერმატიტი და სტრესი შესაძლოა გარკვეულ როლს თამაშობდეს, ისევე როგორც ზოგიერთი ნივთიერება, მაგ: ნიკელი, ქრომი და კობალტი. უპირატესად გვხვდება მოზარდებსა და ახალგაზრდებში.

ვეზიკულები ხშირად წითელია, გარქოვანებული, ახლავს გამონადენი. დაავადება გრძელდება 2-3 კვირის განმავლობაში, ახასიათებს თვითგანკურნება. კალიუმ პერმანგანატის ან ალუმინის აცეტატის (ბუროვის ხსნარი) გამოყენებამ შესაძლოა დააჩქაროს ვეზიკულების გაქრობა. ძლიერი ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდები, ტაკროლიმუსი ან პიმეკროლიმუსი ამსუბუქებს ქავილსა და ანთებას. მკურნალობა ასევე, შესაძლოა მოიცავდეს პერორალურად ანტიბიოტიკოთერაპიას და ფოტოთერაპიას.