მენოპაუზა

მენოპაუზა მენსტრუალური ციკლისა და შვილოსნობის უნარის დასრულებაა.

• მენოპაუზის დადგომამდე რამდენიმე წლით ადრე და მისი დადგომიდან უახლოესი რამდენიმე წელი, ესტროგენების დონე ფართოდ მერყეობს, მენსტრუალური ციკლები არარეგულარულია და შესაძლოა გაჩნდეს სხვადასხვა სიმპტომი (მაგალითად, წამოხურება);

• მენოპაუზის შემდეგ მცირდება ძვლოვანი სიმკვრივე;

• მენოპაუზის დადგომა, ჩვეულებრივ, თვალნათელია, თუმცა მის დასადასტურებლად სისხლის ანალიზები შეიძლება ჩატარდეს;

• სიმპტომების შესამცირებლად გამოიყენება გარკვეული ღონისძიებები, მათ შორის, მედიკამენტები.

რეპროდუქციულ ასაკში მენსტრუალური ციკლები დაახლოებით ყოველთვიური ციკლების სახით მეორდება და ციკლის დაწყებიდან თითქმის 2 კვირაში საკვერცხეში კვერცხუჯრედი მწიფდება (ოვულაცია). ციკლები რომ რეგულარული იყოს, საკვერცხეები საკმაო რაოდენობით ესტროგენსა და პროგესტერონს უნდა გამოიმუშავებდეს. მენოპაუზა ვითარდება, რადგან, ასაკის მატებასთან ერთად, საკვერცხე წყვეტს ესტროგენისა და პროგესტერონის წარმოქმნას. მენოპაუზამდე რამდენიმე წლის განმავლობაში იწყება ესტროგენისა და პროგესტერონის პროდუქციის შემცირება და მენსტრუაცია და ოვულაცია უფრო ნაკლები სიხშირით ხდება. საბოლოოდ, მენსტრუაციაც და ოვულაციაც სრულდება და დაორსულება შეუძლებელი ხდება. უკანასკნელი მენსტრუალური ციკლის ამოცნობა მხოლოდ მოგვიანებითაა შესაძლებელი, მას შემდეგ, რაც მისი დადგომიდან სულ მცირე წელიწადი გავა (თუ ქალს დაორსულება არ სურს, ბოლო მენსტრუალური ციკლიდან სულ მცირე ერთი წლის განმავლობაში ჩასახვის საწინააღმდეგო აბები უნდა სვას).

გარდამავალ პერიოდს, რომელიც მენოპაუზამდე რამდენიმე წლის და ბოლო მენსტრუაციიდან 1 წლის განმავლობაში გრძელდება, პერიმენოპაუზა ეწოდება. პერიმენოპაუზის ხანგრძლივობა ბოლო მენსტრუალურ ციკლამდე ძალზე ცვალებადია. ამ პერიოდში ესტროგენის და პროგესტერონის დონე მნიშვნელოვნად მერყეობს. აღნიშნული მერყეობა მიიჩნევა მენოპაუზის სიმპტომების მიზეზად, რომელსაც მრავალი ქალი აღწერს 40 წლის ასაკიდან.

აშშ-ში მენოპაუზის საშუალო ასაკი 51 წელია. თუმცა, მენოპაუზა შეიძლება 40 წლის ასაკიდან დაიწყოს. იგი ნაადრევად ჩაითვლება, თუ 40 წლის ასაკამდე განვითარდა. ნაადრევ მენოპაუზას საკვერცხეების ნაადრევ უკმარისობასაც უწოდებენ.

სიმპტომები

პერიმენოპაუზა: პერიმენოპაუზის დროს სიმპტომები შეიძლება საერთოდ არ იყოს და შეიძლება საშუალოდ ან მძიმე ფორმით იყოს გამოხატული. სიმპტომები შეიძლება 6 თვიდან 10 წლამდე გაგრძელდეს.

პერიმენოპაუზის პირველი სიმპტომი შეიძლება არარეგულარული მენსტრუაცია იყოს. ტიპურ შემთხვევაში, დასაწყისში მენსტრუაცია ხშირდება, შემდეგ თანდათან იშვიათდება, თუმცა შესაძლებელია ნებისმიერი სახით მიმდინარეობაც. მენსტრუალური სისხლდენა ზოგჯერ ხანმოკლე ან ხანგრძლივია, მსუბუქი ან ძლიერია. შეიძლება არ გამოვლინდეს რამდენიმე თვის განმავლობაში, შემდეგ კვლავ რეგულარული სახე მიიღოს. ცალკეულ შემთხვევაში, მენსტრუაცია მენოპაუზის დადგომამდე რეგულარული ხასიათისაა.

წამოხურება ქალების სამ მეოთხედს აღენიშნება და, ჩვეულებრივ, მენსტრუაციის შეწყვეტამდე იჩენს თავს. ქალების უმრავლესობას ის ერთ წელზე მეტი დროით უგრძელდება, ხოლო დაახლოებით ნახევარს – 5 წელზე ხანგრძლივად. წამოხურების მიზეზი უცნობია. შეიძლება დაკავშირებული იყოს ჰორმონების დონის მერყეობასთან, შესაძლოა მისი მაპროვოცირებელი იყოს თამბაქოს მოხმარება, გარკვეული საკვების, ალკოჰოლის და, სავარაუდოდ, კოფეინის მიღება. წამოხურების დროს, კისრის ზედაპირთან ახლოს არსებული სისხლძარღვები ფართოვდება (დილატაცია). შედეგად, იზრდება სისხლის ნაკადი, რაც განსაკუთრებით თავის და კისრის არეში იწვევს კანის სიწითლეს და სიმხურვალეს. ქალს აქვს სითბოს ან სიმხურვალის შეგრძნება, რომელსაც თან ახლავს ჭარბი ოფლიანობა. წამოხურება 30 წამიდან 5 წუთამდე გრძელდება და შეიძლება თან ახლდეს შემცივნება. ღამის ოფლიანობა იგივე წამოხურებაა, რომელიც ღამით ვითარდება.

სხვა სიმპტომები, რომლებიც მენოპაუზის განმავლობაში შეიძლება გამოვლინდეს, არის: ხასიათის ცვლილებები, დეპრესია, გაღიზიანება, შფოთვა, ნევროტულობა, ძილის დარღვევა (მათ შორის, ინსომნია), ყურადღების კონცენტრაციის ცვლილება, თავის ტკივილი და დაღლილობა. ქალების დიდი ნაწილი აღნიშნულ სიმპტომებს პერიმენოპაუზის დროსაც განიცდის და მათ მენოპაუზას უკავშირებს. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ სიმპტომების კავშირი მენოპაუზასთან მტკიცებულებებს მოკლებულია. აღნიშნული სიმპტომები არ არის პირდაპირ კავშირში ესტროგენის დონის შემცირებასთან, რომელიც მენოპაუზის დროს ვითარდება. შესაბამისად, მათი ახსნა სხვა მრავალი ფაქტორითაც შესაძლებელია (როგორიცაა ასაკი ან სხვა დაავადებების არსებობა).

ღამის ოფლიანობამ შეიძლება ძილის დარღვევა გამოიწვიოს, რაც, თავის მხრივ, ხელს უწყობს დაღლილობას, გაღიზიანებას, ყურადღების კონცენტრაციის დაქვეითებას და ხასიათის ცვლილებებს. ასეთ შემთხვევებში ჩამოთვლილი სიმპტომები (ღამის ოფლიანობის ჩათვლით) არაპირდაპირაა მენოპაუზასთან დაკავშირებული. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ მენოპაუზის პერიოდში ძილის დარღვევები ხშირია იმ ქალებს შორისაც, რომელთაც წამოხურება არ აქვთ. ძილის დარღვევის განვითარებას ხელს უწყობს შუა ასაკის სტრესული ფაქტორები (როგორებიცაა მოზარდებთან დაპირისპირება, ასაკთან დაკავშირებული შიშები, ასაკოვან მშობლებზე ზრუნვა და ცვლილებები ცოლქმრულ ურთიერთობაში). ამგვარად, კავშირი დაღლილობასა და გაღიზიანებადობას, ყურადღების კონცენტრაციის დაქვეითებას და ხასიათობრივ ცვლილებებს შორის ნაკლებად სარწმუნო ჩანს.

მენოპაუზის შემდეგ: პერიმენოპაუზის დროს განვითარებული სიმპტომების დიდი ნაწილი მენოპაუზის შემდგომ იშვიათდება და ნაკლებად გამოხატული ხდება. თუმცა, ესტროგენების რაოდენობის შემცირება იწვევს ცვლილებებს, რომლებიც ჯანმრთელობაზე ურყოფით ზემოქმედებას აგრძელებს (მაგალითად, ოსტეოპოროზის რისკის ზრდა). თუ დროულად არ იქნება პრევენციული ღონისძიებები, აღნიშნული ცვლილებები გაუარესდება.

• რეპროდუქციული ტრაქტი: საშოს ლორწოვანი გარსი თხელდება, შრება და ნაკლებად ელასტიკურია (მდგომარეობას ატროფიული ვაგინიტი ეწოდება). აღნიშნული ცვლილებები სქესობრივ კავშირს მტკივნეულს ხდის და შეიძლება ანთებითი პროცესის (ვაგინიტი) განვითარების რისკი გაზარდოს. სხვა სასქესო ორგანოები – მცირე ბაგეები, კლიტორი, საშვილოსნო და საკვერცხეები – ზომაში მცირდება. ასაკის მატებასთან ერთად მცირდება სქესობრივი კავშირის სურვილი (ლიბიდო). სექსუალური სიამოვნების (ორგაზმი) განცდის უნარი ქალებს შორის განსხვავებულად იცვლება. უმრავლეს შემთხვევაში არ იცვლება, ქალების ნაწილში უმჯობესდება, თუმცა ზოგჯერ იგი საერთოდ იკარგება.

• საშარდე სისტემა: შარდსადენის ლორწოვანი გარსი თხელდება და შარდსადენი მოკლდება. აღნიშნული ცვლილებების გამო, მიკროორგანიზმები უფრო ადვილად აღწევს ორგანიზმში და ქალების ნაწილს საშარდე გზების ინფექციები უფრო ადვილად უვითარდება. საშარდე გზების ინფექციის დროს, ქალი შეიძლება უჩიოდეს წვის შეგრძნებას მოშარდვის დროს. სუსტდება კუნთები, რომლებიც აკონტროლებს შარდის ბუშტიდან გამოსვლისას შარდის ნაკადს. პოსტმენოპაუზის ქალების დიდ ნაწილს აქვს შარდის სტრესული შეუკავებლობა, რა დროსაც შარდის მცირე რაოდენობა გამოედინება შარდის ბუშტიდან სიცილის, ხველის ან სხვა ისეთი აქტივობის დროს, რომელიც დატვირთვას ახდენს შარდის ბუშტზე. ზოგ შემთხვევაში ვითარდება შარდის შეუკავებლობა, რომელიც მოშარდვის უეცარი, ინტენსიური სურვილითაა განპირობებული და რომლის დათრგუნვაც შეუძლებელია. თუმცა, ბოლომდე ნათელი არაა, რამდენად უწყობს მენოპაუზა ხელს შარდის შეუკავებლობის განვითარებას. სხვა არაერთი ფაქტორი, მაგალითად, მშობიარობა და ჰორმონული თერაპია, ასევე უწყობს ხელს შეუკავებლობის განვითარებას.

• კანი: ესტროგენის შემცირებასთან ერთად, კოლაგენის (პროტეინი, რომელიც კანს სიმტკიცეს ანიჭებს) და ელასტინის (პროტეინი, რომელიც კანს ელასტიკურობას ანიჭებს) რაოდენობაც იკლებს. ამგვარად, კანი შეიძლება გათხელდეს, გამოშრეს, ნაკლებად ელასტიკური და დაზიანებისადმი მიდრეკილი გახდეს.

• ძვლები: ვინაიდან ესტროგენები ძვლის შენარჩუნებას უწყობს ხელს, მათი რაოდენობის შემცირება, ძვლოვანი სიმკვრივის დაქვეითებას და ზოგჯერ ოსტეოპოროზს იწვევს. ძვლები ნაკლებად მკვრივი და სუსტი ხდება, რაც აადვილებს მოტეხილობების განვითარებას. მენოპაუზის შემდგომ, პირველი 2 წლის განმავლობაში, ძვლოვანი სიმკვრივე ყოველწლიურად დაახლოებით 3-5%-ით მცირდება, ამის შემდეგ კი – 1-2%-ით ყოველ წელს.

• ცხიმების (ლიპიდების) რაოდენობა: მენოპაუზის შემდგომ ქალებში იმატებს ლიპიდების რაოდენობა, განსაკუთრებით, დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინული ქოლესტეროლი (დსლპ – ქ). მცირდება მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინული ქოლესტეროლი (მსლპ – ქ). ლიპიდების რაოდენობის ამგვარი ცვლილებით აიხსნება ნაწილობრივ ათეროსკლეროზისა და კორონარული არტერიების დაავადების გახშირება ქალებში მენოპაუზის შემდგომ. თუმცა, ბოლომდე ნათელი არ არის, აღნიშნული ცვლილებები ასაკთანაა დაკავშირებული თუ მენოპაუზის შემდგომ ესტროგენების რაოდენობის ცვლილებასთან. მენოპაუზის დადგომამდე ესტროგენების მაღალი დონე აფერხებს კორონარული არტერიების დაავადების განვითარებას.

დიაგნოზი

მენოპაუზის დადგომა ქალების დაახლოებით სამ მეოთხედში თვალნათელია. ამგვარად, ლაბორატორიული კვლევების ჩატარება, ჩვეულებრივ, საჭირო არ არის. თუ მენოპაუზა 50 წლის ასაკამდე რამდენიმე წლით ადრე დაიწყო ან სიმპტომები არცთუ ისე მკაფიოა, ტარდება ლაბორატორიული კვლევები იმ მიზეზების მოსაძებნად, რომელთაც მენსტრუალური ციკლის შეწყვეტა გამოიწვიეს. იშვიათად, თუ საჭიროა მენოპაუზის ან პერიმენოპაუზის დადასტურება, ტარდება სისხლში ესტროგენის და ფოლიკულომასტიმულირებელი ჰორმონის განსაზღვრა (ჰორმონი, რომელიც ასტიმულირებს საკვერცხის მიერ ესტროგენისა და პროგესტერონის გამომუშავებას).

ნებისმიერი სახის მკურნალობის დაწყებამდე, ექიმი იკვლევს ქალის სამედიცინო და ოჯახურ ანამნეზს, ატარებს ფიზიკურ გასინჯვას, მათ შორის – სარძევე ჯირკვლის და მენჯის, ასევე, ზომავს არტერიულ წნევას. ტარდება მამოგრაფიაც. შეიძლება ჩატარდეს სისხლის სხვადასხვა ლაბორატორიული კვლევა, ძვლოვანი სიმკვრივის განსაზღვრა, განსაკუთრებით, ოსტეოპოროზის რისკფაქტორების მქონე ქალებს შორის. მიღებული ინფორმაცია ექიმს ეხმარება, განსაზღვროს მენოპაუზის შემდეგ სხვადასხვა დაავადების განვითარების რისკი.

მკურნალობა

ცოდნა იმისა, თუ რა პროცესები მიმდინარეობს პერიმენოპაუზის დროს, შეიძლება ქალს დაეხმაროს სიმპტომებთან გამკლავებაში. მას, ასევე, დაეხმარება საუბარი ექიმთან ან სხვა ქალებთან, რომელთაც უკვე აქვთ მენოპაუზა.

ზოგადი ღონისძიებები: იმ საკვები პროდუქტებისა თუ სასმელების შეზღუდვა, რომლებიც წამოხურების პროვოცირებას იწვევს (მაგალითად, ყავა, ჩაი და სანელებლებიანი საკვები), შეტევების განვითარების პრევენციას განაპირობებს. თამბაქოს მოწევის შეწყვეტა და სტრესული ფაქტორების თავიდან აცილება შეამსუბუქებს წამოხურებას და გააუმჯობესებს ძილს. ტანსაცმლის ისეთი სახეობის ტარება, რომლის გახდა შესაძლებელი იქნება სიმხურვალის, ხოლო ჩაცმა შემცივნების დროს, დაეხმარება ქალს წამოხურებებთან გამკლავებაში. კომფორტის შეგრძნებას ზრდის ჰაერგამტარი ტანსაცმლის ტარება, მაგალითად, ბამბის ქსოვილის საცვალი და საღამური.

რეგულარული ფიზიკური ვარჯიში (განსაკუთრებით, აერობული სავარჯიშოები) ამცირებს წამოხურებას ან ახდენს მის პრევენციას და აუმჯობესებს ძილს. რელაქსაციის ტექნიკა, მედიტაცია, მასაჟი და იოგა ამცირებს წამოხურებებს, დეპრესიას, გაღიზიანებადობასა და დაღლილობას ან ახდენს მათ პრევენციას. სუნთქვითი ვარჯიშები, მშვიდი ღრმა სუნთქვითი სავარჯიშოების სახით, ასევე ხელს უწყობს წამოხურებების შემცირებას. წონით დამტვირთავი სავარჯიშოების (როგორებიცაა სეირნობა, ძუნძული, სიმძიმის აწევა) შესრულება და კალციუმისა და D ვიტამინის დამატებით მიღება აფერხებს ძვლოვანი სიმკვრივის შემცირებას. რეგულარული ფიზიკური ვარჯიში, განსაკუთრებით, როდესაც პაციენტი მცირე რაოდენობით კალორიებს, ცხიმსა და ქოლესტეროლის შემცველ საკვებს იღებს, ასევე ეხმარება წონის დაკლებას, ქოლესტეროლის რაოდენობის შემცირებას და ათეროსკლეროზის, მათ შორის, კორონარული არტერიების დაავადებების რისკის შემცირებას.

თუ საშოს სიმშრალის გამო სქესობრივი კავშირი მტკივნეულია, შესაძლოა ეფექტიანი იყოს ურეცეპტოდ გასაცემი ლუბრიკანტები. ასევე, მნიშვნელოვანია სქესობრივი აქტიურობის შენარჩუნება, საშოსა და ირგვლივ მდებარე ქსოვილების მიმართულებით სისხლის ნაკადის გაზრდისა და ქსოვილების ელასტიკურობის შენარჩუნების გზით. კეგელის სავარჯიშოები ეხმარება შარდის ბუშტის გაკონტროლებაში. აღნიშნული სავარჯიშოების შესრულებისას ქალი იმგვარად კუმშავს მენჯის კუნთებს, თითქოს შარდის ნაკადს აფერხებს.

ჰორმონული თერაპია: ჰორმონულმა თერაპიამ შეიძლება შეამსუბუქოს საშუალოდ გამოხატული სიმპტომები, როგორებიცაა წამოხურება, ღამის ოფლიანობა და საშოს სიმშრალე. თუმცა ჰორმონულმა თერაპიამ, თავის მხრივ, შეიძლება გაზარდოს რამდენიმე სერიოზული დაავადების განვითარების რისკი. ჰორმონული საშუალებებით მკურნალობის დაწყება, რთული გადაწყვეტილებაა, რომელიც ქალმა და მისმა ექიმმა ერთად, ინდივიდუალური სიტუაციის გათვალისწინებით უნდა მიიღონ. მრავალი ქალისათვის რისკი აჭარბებს სარგებელს და ასეთ შემთხვევაში მკურნალობა არ არის რეკომენდებული. ამასთან, ქალების ნაწილისათვის, ჯანმრთელობისა და რისკფაქტორების გათვალისწინებით, სარგებელი შეიძლება აღემატებოდეს რისკს.

ჰორმონული თერაპია მოიცავს ესტროგენს და პროგესტინს, როგორიცაა მედროქსიპროგესტერონ აცეტატი. ჰორმონული მკურნალობისათვის გამოყენებული ჰორმონები სინთეზური ჰორმონებია და ლაბორატორიულად მზადდება. ისინი შეიძლება იყოს ან არ იყოს ორგანიზმში გამომუშავებული ჰორმონების იდენტური, თუმცა მათი ეფექტი ძალიან მსგავსია. ესტრადიოლი ესტროგენის ფორმაა. პროგესტინები ორგანიზმში გამომუშავებული პროგესტერონის მსგავსია.

ქალებს, რომელთაც საშვილოსნო შენარჩუნებული აქვთ, ჩვეულებრივ, ეძლევათ ესტროგენისა და პროგესტინის (კომბინაციური ჰორმონთერაპია) შემცველი აბი, ვინაიდან მხოლოდ ესტროგენის მიღება ზრდის საშვილოსნოს ლორწოვანი გარსის კიბოს (ენდომეტრიული კიბო) რისკს. პროგესტინი იცავს კობოს განვითარებისაგან. ქალებს, რომელთაც საშვილოსნო აღარ აქვთ, შეუძლიათ მხოლოდ ესტროგენის შემცველი აბი მიიღონ.

რისკი და სარგებელი დამოკიდებულია იმაზე, ჰორმონების მიღება ერთად ხდება თუ ცალ-ცალკე.

ესტროგენების დადებითი ეფექტები:

• წამოხურება და სხვა სიმპტომები: ესტროგენები წამოხურების წინააღმდეგ ყველაზე ეფექტიანი მკურნალობაა. იგი ასევე ახდენს საშოსა და შარდის ბუშტის ქსოვილების გამოშრობისა და გათხელების პრევენციას. ამგვარად, იგი შეამცირებს სქესობრივი კონტაქტის დროს განვითარებულ ტკივილს. თუმცა, აღნიშნულ შემთხვევაში, უფრო რეკომენდებულია ადგილობრივი მკურნალობა (მაგალითად, ესტროგენის შემცველი კრემი).

• ოსტეოპოროზი: ესტროგენი, პროგესტინთან ერთად ან მის გარეშე, აფერხებს ოსტეოპოროზს ან ახდენს მის პრევენციას. თუმცა, მხოლოდ ჰორმონთერაპიის ჩატარება მხოლოდ ერთი – ოსტეოპოროზის პრევენციის – მიზნით რეკომენდებული აღარ არის. ქალების უმრავლესობას შეუძლია ბისფოსფონატების ან რალოქსიფენის მიღება. აღნიშნული საშუალებები ზრდის ძვლოვან მასას ორგანიზმში რეფორმირების პროცესში ძვლოვანი ქსოვილის რღვევის შემცირების გზით (ძვლის რღვევა ძლიერდება ასაკის მატებასთან ერთად).

მხოლოდ ესტროგენის მიღების შემთხვევაში იზრდება ჩამოთვლილი რისკები:

• ენდომეტრიუმის კიბო: 1000 ქალზე რისკი ყოველწლიურად 1-დან 4-მდე იზრდება. რისკი იზრდება ესტროგენის მაღალი დოზებით და ხანგრძლივი მიღებისას. ესტროგენთან ერთად პროგესტინის მიღება თითქმის სრულად აბათილებს ენდომეტრიუმის კიბოს განვითარების რისკს, იმაზე მეტად, ვიდრე იმ ქალების შემთხვევაში, რომლებიც ჰორმონული საშუალებით არ იტარებენ მკურნალობას. ქალებს, რომელთაც საშვილოსნო აღარ აქვთ, არ აქვთ კიბოს განვითარების რისკი და არ საჭიროებენ პროგესტინის მიღებას. ქალებს, რომელთაც ჰქონდათ ენდომეტრიუმის კიბო ან აქვთ სისხლდენა საშოდან (რომელიც ენდომეტრიუმის კიბოს სიმპტომი შეიძლება იყოს), ენდომეტრიუმის კიბოს გამორიცხვამდე არ ენიშნებათ ესტროგენი პროგესტინით ან მის გარეშე. პროგესტინი ესტროგენის გარეშე შეიძლება დაენიშნოს ენდომეტრიული ან სარძევე ჯირკვლის კიბოს მქონე ზოგიერთ ქალს.

• ინსულტი

• თრომბის წარმოქმნა ქვედა კიდურებში ან ფილტვებში

• თრომბის წარმოქმნა თვალის სისხლძარღვებში

• კენჭები ნაღვლის ბუშტში

• შარდის შეუკავებლობა: ესტროგენი ზრდის რისკს და აუარესებს უკვე არსებულ შეუკავებლობას.

კომბინირებული ჰორმონული თერაპია ამცირებს ჩამოთვლილ რისკებს:

• ოსტეოპოროზი

• კოლორექტალური (მსხვილი ნაწლავის) კიბო

კომბინირებული ჰორმონული თერაპია ზრდის შემდეგ რისკებს:

• სარძევე ჯირკვლის კიბო: სარძევე ჯირკვლის კიბო, რომელიც კომბინირებული ჰორმონული თერაპიის დროს ვითარდება, უფრო დიდი ზომისაა და მიდრეკილია გავრცელებისადმი. ასევე, მამოგრაფიით ძნელდება სიმსივნური კერის ამოცნობა, ვინაიდან იზრდება სარძევე ჯირკვლის სიმკვრივე, რაც აძნელებს ჯირკვლის ქსოვილისაგან სიმსივნის დიფერენცირებას.

• კორონარული არტერიების დაავადება: მკურნალობის პირველი წლის განმავლობაში თითქმის ორმაგდება კორონარული არტერიების დაავადებების რისკი, ასპირინით და სტატინებით მკურნალობის მიუხედავად.

• ინსულტი

• თრომბის წარმოქმნა ქვედა კიდურებში ან ფილტვებში

• დემენცია

• შარდის შეუკავებლობა: კომბინირებული მკურნალობა ზრდის რისკს და აუარესებს უკვე არსებულ შეუკავებლობას

• საკვერცხის კიბო (შესაძლოა რისკის ზრდა)

პროგესტინების დადებითი ეფექტები:

• ენდომეტრიუმის კიბო: პროგესტინების მიღება ესტროგენთან ერთად ამცირებს ენდომეტრიუმის კობოს განვითარების რისკს იმ ქალებში, რომელთაც საშვილოსნო შენარჩუნებული აქვთ.

პროგესტინებით მკურნალობა ზრდის შემდეგ რისკებს:

• ათეროსკლეროზი და, ამგვარად, კორონარული არტერიების დაავადებები: პროგესტინები რისკის გაზრდას იწვევს, რადგან დსლპ (ცუდი) ქოლესტეროლი იმატებს და მსლპ (კარგი) ქოლესტეროლი მცირდება. თუმცა, მიკრონიზებულ პროგესტერონს ნაკლები გვერდითი ეფექტები აქვს და შესაძლოა, ქოლესტეროლის მაჩვენებლებზე უარყოფითად არ იმოქმედოს.

მხოლოდ ესტროგენით მკურნალობა არც ზრდის და არც ამცირებს კორონარული არტერიების დაავადების რისკს, თუმცა შეიძლება გაიზარდოს დემენციის განვითარების რისკი. ბოლომდე ნათელი არაა მხოლოდ ესტროგენის ან მხოლოდ პროგესტერონის გავლენა სარძევე ჯირკვლის კიბოს, ქვედა კიდურებში ან ფილტვებში თრომბის წარმოქმნის რისკის ზრდაზე. ესტროგენსა და პროგესტინებს, განსაკუთრებით მაღალი დოზებით მიღებისას, შეიძლება ჰქონდეს გვერდითი ეფექტები, მათ შორის, გულისრევა, სარძევე ჯირკვლების მტკივნეულობა, თავის ტკივილი, სითხის შეკავება და ხასიათის ცვლილებები.

ესტროგენისა და პროგესტინების მიღება რამდენიმე გზითაა შესაძლებელი:

• დასალევი აბები

• ესტროგენის კანის პლასტირი (ტრანსდერმული ესტროგენი)

• კომბინირებული ესტროგენ-პროგესტერონის პლასტირი

• ესტროგენის კრემი, ლოსიონი ან გელი

• ესტროგენის ვაგინალური აბები

• ინექციები

ესტროგენისა და პროგესტერონის მიღება შეიძლება ცალ-ცალკე – 2 აბის, ან კომბინაციაში – ერთი აბის სახით. ძირითადად, მიიღება ყოველდღიურად. აღნიშნული სქემით მიღება იწვევს არარეგულარულ სისხლდენას საშოდან, მკურნალობის პირველ ან მომდევნო წლების განმავლობაში. ალტერნატივის სახით, ესტროგენის მიღება შეიძლება ყოველდღიურად, პროგესტინის – 12-14 დღე ყოველთვიურად. აღნიშნული სქემით მიღებისას, ქალების უმრავლესობას ყოველთვიურად აღენიშნება სისხლდენა.

საშოს სიმშრალის ან მისი ლორწოვანის გათხელების პრევენციის მიზნით, ესტროგენის კრემის გამოყენება ისეთივე ეფექტიანია, როგორიც აბის სახით მიღება. შეიძლება კრემის ადგილობრივად წასმა, ესტროგენის აბის მიღება ან საშოში ესტროგენის შემცველი რგოლის (დიაფრაგმის მსგავსია) ჩადგმა. ამგვარი მკურნალობით მტკივნეული სქესობრივი კავშირის პრევენცია მიიღწევა. ესტროგენის ზოგიერთი საცხი აბსორბირდება და სისხლის მიმოქცევაში ხვდება, განსაკუთრებით, მაშინ, როდესაც საშოს ლორწოვანი გარსის მდგომარეობა გაუმჯობესდება. საშოდან სისხლის მიმოქცევაში გადასული ესტროგენის რაოდენობა დამოკიდებულია გამოყენებული ესტროგენის სახეობასა და დოზაზე. საცხის სახით გამოყენებული საშუალებიდან ესტროგენი უფრო მაღალი ხარისხით აბსორბირდება, ვიდრე ვაგინალური აბიდან ან რგოლიდან. თეორიულიად, საშოდან აბსორბირებულმა ესტროგენმა შეიძლება გაზარდოს ენდომეტრიუმის კიბოს განვითარების რისკი. ამგვარად, ქალმა, რომელსაც შენარჩუნებული აქვს საშვილოსნო და იყენებს ესტროგენის კრემს, ასევე, უნდა მიიღოს პროგესტინი. ქალს, რომელსაც სარძევე ჯირკვლის კიბო ან მისი რისკფაქტორები აქვს, მკურნალობა ვაგინალური აბების ან რგოლის სახით უნდა შესთავაზონ, მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მდგომარეობას ონკოლოგი შეაფასებს.

ექიმები ნიშნავენ ჰორმონის იმ უმცირეს დოზას, რომლის საშუალებითაც შესაძლებელია სიმპტომების მართვა. თუ ჰორმონის მაღალი დოზებით მკურნალობის მიუხედავად, ქალს სიმპტომები უგრძელდება, იმის დასაზუსტებლად, მოხდა თუ არა ჰორმონის აბსორბცია, საზღვრავენ მის დონეს სისხლში.

ესტროგენული რეცეპტორის სელექციური მოდულატორები (ერსმ): აღნიშნული ჯგუფის საშუალებები სხეულის ზოგიერთ ნაწილში ესტროგენის მსგავსად მოქმედებს. რალოქსიფენი ერთადერთი ესტროგენული რეცეპტორის სელექციური მოდულატორია, რომელიც მენოპაუზასთან დაკავშირებული ძვლოვანი ქსოვილის კარგვის პრევენციის მიზნით გამოიყენება. რალოქსიფენი, ესტროგენების მსგავსად, პოსტმენოპაუზის ასაკის ქალებში ძვლოვანი სიმკვრივის შემცირების პრევენციას ახდენს და ზრდის თრომბის წარმოქმნის რისკს (10000 ქალზე – 1-დან 10-მდე). იგი ასევე იცავს ხერხემლის მალას მოტეხილობისგან. რალოქსიფენს ესტროგენის საპირისპირო ეფექტი შეიძლება ჰქონდეს სხეულის გარკვეულ არეებში. იგი არ ამსუბუქებს მენოპაუზის სიმპტომებს. 10-დან 1 ქალში წამოხურების შეგრძნება მსუბუქად და დროებით უარესდება. ასევე, რალოქსიფენი არ ზრდის ენდომენტრიუმის კიბოს განვითარების რისკს. ის აფერხებს სარძევე ჯირკვლის ქსოვილის ზრდას და ამცირებს ძუძუს კიბოს განვითარების რისკს.

სხვა მედიკამენტები: სხვა რამდენიმე ჯგუფის მედიკამენტებმა შეიძლება შეამსუბუქოს მენოპაუზით გამოწვეული რამდენიმე სიმპტომი. კლონიდინი, რომელიც სისხლის მაღალი წნევის სამკურნალოდ გამოიყენება, ამცირებს წამოხურების ინტენსივობას. მისი გამოყენება შეიძლება კანის პლასტირის სახით. გაბაპენტინმა, კრუნჩხვის საწინააღმდეგო საშუალებამ, მოსალოდნელია, რომ წამოხურების სიხშირე უფრო გააიშვიათოს. ანტიდეპრესანტებმა, როგორებიცაა ფლუოქსეტინი, პაროქსეტინი, სერტრალინი ან ვენლაფაქსინი, შეიძლება შეამციროს წამოხურება. აღნიშნული ჯგუფის საშუალებები ასევე ეხმარება დეპრესიის, შფოთვისა და გაღიზიანების შემსუბუქებაში. საძილე საშუალებები აწესრიგებს უძილობას.

ლიპიდების დამაქვეითებელი საშუალებების მიღება შეიძლება ქოლესტეროლის დონის მოწესრიგების, ათეროსკლეროზისა და კორონარული არტერიების დაავადების რისკის შემცირების მიზნით. ოსტეოპოროზის რისკის მქონე ქალებს, აღნიშნული რისკის შესამცირებლად, შეუძლიათ ბისფოსფონატების მიღება. ისინი ზრდიან ძვლოვან სიმკვრივეს და აქვეითებენ ზოგიერთი მოტეხილობის რისკს.

ტესტოსტერონი, ძირითადი მამრობითი სასქესო ჰორმონი, ზოგჯერ ესტროგენთან ერთად გამოიყენება მენოპაუზის სიმპტომების შემსუბუქების მიზნით. აღნიშნული სახის მკურნალობის შესახებ ურთიერთსაწინააღმდეგო მონაცემებია, ვინაიდან გაურკვეველია, ესტროგენისა და ტესტოსტერონის მიღება უფრო ეფექტურია თუ მხოლოდ ესტროგენის მიღება. ამასთან, ტესტოსტერონის მიღებას თავისი რისკი და გვერდითი მოვლენები აქვს, როგორებიცაა ღვიძლის დაავადებების რისკის ზრდა და ვირილიზაცია.

ალტერნატიული მედიცინა: წამოხურების, გაღიზიანების, ხასიათის ცვლილებისა და მეხსიერების გაუარესების შესამცირებლად, ზოგი ქალი სამკურნალო მცენარეებსა და სხვა დანამატებს იღებს. მაგალითად, ციმიციფუგა, დჰეა (დეჰიდროეპიანდროსტერონი), ფურისულა, ჟენშენი და კრაზანა. თუმცა, წამლებისაგან განსხვავებით, აღნიშნული საშუალებების გამოყენება არ რეგულირდება. ამიტომ მათ მწარმოებელს არ მოეთხოვება მიუთითოს, რამდენად უსაფრთხო ან ეფექტიანია ესა თუ ის დანამატი, როგორია მისი შემადგენლობა და რა ოდენობითაა თითოეული ინგრედიენტი მასში. ასევე, ჩამოთვლილი საშუალებებიდან არც ერთის ეფექტურობა დამტკიცებული არაა, ისევე, როგორც ციმიციფუგას, E ვიტამინის, სოიის პროტეინის არაეფექტიანობა არ არის დადასტურებული. ზოგი საშუალება (მაგალითად, კავა) საზიანოცაა. უფრო მეტიც, ზოგმა დანამატმა შეიძლება ზეგავლენა მოახდინოს სხვა მედიკამენტებზე და დაავადებების გაუარესება გამოიწვიოს. თუ ქალი იღებს ამგვარ დანამატებს, ამის შესახებ უნდა აცნობოს ექიმს.