პროსტატის კიბო

• პროსტატის კიბოს განვითარების რისკი ასაკის მატებასთან ერთად იზრდება;

• კიბოს პროგრესირების პროცესში ხშირად ვლინდება ისეთი სიმპტომები, როგორებიცაა შარდვის პრობლემები, ხშირი და მოშარდვის მოულოდნელი მოთხოვნილება და სისხლი შარდში;

• კიბო შეიძლება გავრცელდეს ძვლებში, თირკმლებში, თავისა და ზურგის ტვინში;

• პროსტატის კიბოს არსებობაზე კონტროლის მიზნით რექტალური გამოკვლევა და სისხლის ანალიზი უკეთდებათ იმ მამაკაცებსაც, რომლებსაც არ აღენიშნებათ სიმპტომები;

• პროსტატის კიბოზე ეჭვის მიტანის შემთხვევაში უნდა გაკეთდეს პროსტატის ულტრასონოგრაფია და ბიოფსია;

• კიბოს ზრდის პროცესის შესანელებლად, მკურნალობა გულისხმობს აქტიურ მეთვალყურეობას, პროსტატის ჯირკვლის ამოღებას, რადიაციულ თერაპიას და ჰორმონული პრეპარატების გამოყენებას.

პროსტატის კიბო ყველაზე მეტად ამერიკაში მცხოვრებ მამაკაცებშია გავრცელებული და სიკვდილის ყველაზე ხშირი მიზეზია. პროსტატის კიბოს განვითარების რისკი მატულობს ასაკთან ერთად. რისკი მაღალია, აგრეთვე:

• შავკანიან და ლათინოამერიკული წარმოშობის მამაკაცებში;

• მამაკაცებში, რომელთა უახლოეს ნათესავებს პროსტატის კიბო ჰქონდათ;

• იმ მამაკაცებში, რომლებიც ტესტოსტერონს იღებენ.

პროსტატის კიბო, როგორც წესი, ძალიან ნელა იზრდება. შეიძლება გავიდეს ათწლეულები, სანამ სიმპტომები გამოვლინდება. ნაწილობრივ, ეს ხდება იმიტომ, რომ იგი უფრო ხშირად ასაკოვან მამაკაცებში ვითარდება.

კიბოთი დაავადებული მამაკაცების რიცხვი უფრო მეტია, ვიდრე ამ დაავადებით გარდაცვლილთა რაოდენობა. პროსტატის კიბოთი დაავადებული მამაკაცების დიდი ნაწილი ისე კვდება, რომ არც კი იცის თავისი დაავადების შესახებ.

პროსტატის კიბო იწყება პროსტატის ჯირკვალში პატარა ზომის სიმსივნური წარმონაქმნის გაჩენით. უმეტეს შემთხვევაში კიბო ძალიან ნელა იზრდება და შეიძლება სიმპტომები არასდროს გამოვლინდეს. თუმცა ზოგჯერ იგი სწრაფად შეიძლება გაიზარდოს და გავრცელდეს პროსტატის ჯირკვლის გარეთ. პროსტატის კიბოს მიზეზი უცნობია.

სიმპტომები

პროსტატის კიბო, ჩვეულებრივ, არ ავლენს სიმპტომებს, სანამ გარკვეულ პროგრესს არ მიაღწევს. ზოგჯერ კიბოს სიმპტომები პროსტატის კეთილთვისებიანი ჰიპერპლაზიისათვის დამახასიათებელი სიმპტომების მსგავსია (შარდვის სირთულეები და გახშირებული და მოულოდნელი შარდვის მოთხოვნილება). თუმცა ეს სიმპტომები არ ვლინდება, ვიდრე კიბო იმ დონემდე არ გაიზრდება, რომ შარდსადენის კომპრესიას და შარდის ნაკადის ნაწილობრივ ბლოკირებას გამოიწვევს. მოგვიანებით, პროსტატის კიბომ შეიძლება გამოიწვიოს შარდში სისხლის გაჩენა ან მოშარდვის შეუძლებლობა.

ზოგიერთ მამაკაცში პროსტატის კიბოს სიმპტომები მხოლოდ მისი გავრცელების (მეტასტაზირების) შემდეგ ვლინდება. მეტასტაზები ყველაზე ხშირად ვრცელდება ძვლებში (განსაკუთრებით, მენჯი, ნეკნები, ხერხემალი) და თირკმლებში. ძვლების კიბოს ახასიათებს ტკივილი და ძვლების სიმყიფე, რის გამოც ისინი ადვილად ტყდება. პროსტატის კიბო ასევე შეიძლება გავრცელდეს თავის ტვინში, რაც იწვევს გულყრას, თავის ტკივილს, ზოგად სისუსტეს და სხვა ნევროლოგიურ სიმპტომებს. ზურგის ტვინში კიბოს გავრცელებამ, რაც ასევე ხშირია, შეიძლება გამოიწვიოს ტკივილი, დამბლა, საერთო სისუსტე ან შარდის შეუკავებლობა. მეტასტაზირებული კიბოს დროს ხშირია ანემია.

დიაგნოზი

პროსტატის კიბოს დიაგნოზი ეფუძნება არსებულ სიმპტომებს, თითებით რექტალური გასინჯვის მონაცემებს ან სკრინინგტესტის შედეგებს. სისხლის სკრინინგტესტით იკვლევენ სისხლში პროსტატის სპეციფიკური ანტიგენის (პსა) დონეს. პსა წარმოადგენს სუბსტანციას, რომელსაც მხოლოდ პროსტატის ჯირკვალი გამოიმუშავებს.

თუ აღნიშნული ტესტების შედეგი მიუთითებს პროსტატის კიბოზე, ჩვეულებრივ, კეთდება ულტრაბგერითი სკანირება. პროსტატის კიბოთი დაავადებული მამაკაცების ულტრაბგერითი გამოკვლევით კიბო შეიძლება გამოვლინდეს ან ვერ გამოვლინდეს, თუმცა კვლევის შედეგი გამოიყენება იმის განსაზღვრისთვის, ჩატარდეს თუ არა პროსტატის ბიოფსია.

თუ რექტალური გამოკვლევის შედეგები ან პსა ტესტის მონაცემები მიუთითებენ პროსტატის კიბოზე, კეთდება პროსტატიდან ქსოვილის ნიმუშის აღება და მისი გამოკვლევა (ბიოფსია). ბიოფსიის გაკეთების დროს, ექიმები ულტრაბგერით ზონდს (transducer) დგამენ უკანა ტანში (ტრანსრექტალური ულტრაბგერითი გამოკვლევა), უწინარესად, პროსტატის გამოსახულების გამოსავლენად. შემდეგ ზონდში დებენ ნემსს და ნემსის საშუალებით რამდენიმეჯერ იღებენ ქსოვილის ნიმუშს. როგორც წესი, საჭიროა 5-6 ნიმუში პროსტატის ყოველი მხრიდან იმისათვის, რომ პროსტატის მცირე ზომის კიბოს აღმოჩენის მეტი გარანტია იყოს. ამ პროცედურისთვის საჭიროა მხოლოდ რამდენიმე წუთი და იგი ტარდება ადგილობრივი ანესთეზიით.

გრადაციის და სტადიურობის დადგენა ეხმარება ექიმებს, განსაზღვრონ შესაბამისი კურსი და მკურნალობის საუკეთესო მეთოდი.

გრადაცია: გლისონის ქულების გამოთვლის სისტემა პროსტატის კიბოს გრადაციის ყველაზე გავრცელებული მეთოდია. ბიოფსიით მიღებული ქსოვილის ნიმუშის მიკროსკოპული გამოკვლევის შედეგებზე დაყრდნობით, განისაზღვრება რიცხვი 1-სა და 5-ს შორის იმის მიხედვით, თუ რამდენად არის დაზიანებული გამოვლენილი კიბოს უჯრედები. იმის გამო, რომ გამოვლენილი კიბოს უჯრედების ხარისხი განსხვავებულია, ყველაზე მეტი სიხშირით დაზიანებული უჯრედების რიცხვი ემატება დაზიანების მხრივ მომდევნო მაჩვენებლის მქონე უჯრედების რიცხვს, რომ მივიღოთ საერთო ქულა 2-დან 10-მდე. 6-სა და 7-ს შორის ქულები ყველაზე ხშირად გვხვდება. რაც უფრო მაღალია რიცხვი (მაღალი გრადაცია), მით უფრო აგრესიულია კიბო და მეტად არის მოსალოდნელი მისი მეტასტაზირება.

სტადიურობა: პროსტატისა და კიბოს სტადია დგინდება შემდეგი კრიტერიუმების საფუძველზე:

• რამდენად არის კიბო გავრცელებული პროსტატის შიგნით;

• არის თუ არა კიბო გავრცელებული პროსტატის ახლოს მდებარე ლიმფურ კვანძებში;

• არის თუ არ კიბო გავრცელებული პროსტატიდან შორს მდებარე ორგანოებში (მეტასტაზირებული კიბო).

კიბოს სტადიის გამოვლენა ხდება დიაგნოზის დასმის შემდეგ, თუმცა, როცა დაბალია ვარაუდი პროსტატის საზღვრებს გარეთ კიბოს გავრცელებაზე, ასეთი კვლევა არ არის აუცილებელი. ჩვეულებრივ, კიბოს გავრცელების ვარაუდი დაბალია, როცა გლისონის ქულების მაჩვენებელი 7 ან ნაკლებია, პსა-ის დონე ნაკლებია 10 მგ/მლ-ზე და არ აღინიშნება ჯირკვლის ზედაპირის პენეტრაცია. თითებით რექტალური გასინჯვის, ულტრაბგერითი სკანირებისა და ბიოფსიის შედეგებით დგინდება, რამდენად შორს წასულია კიბოს გავრცელება თვით პროსტატაში.

კიბოს სტადია დგინდება დიაგნოზის დასმის შემდეგ, თუმცა, როცა პროსტატის საზღვრებს გარეთ კიბოს გავრცელებაზე ვარაუდი ძალიან დაბალია, ასეთი კვლევა შესაძლოა არ იყოს აუცილებელი. კიბოს გავრცელება ასევე ნაკლებ სავარაუდოა, როცა გლისონის ქულების მაჩვენებელი არის 7 ან ნაკლები, ან პსა-ის დონე ნაკლებია 10მგ/მლ და ჯირკვლის ზედაპირის პენეტრაცია არ არის გამოხატული. თითებით რექტალური გასინჯვით, ულტრაბგერითი სკანირებითა და ბიოფსიით ვლინდება, რამდენად შორს არის წასული პროცესი თვით პროსტატაში.

სკრინინგი: ვინაიდან პროსტატის კიბო გავრცელებული დაავადებაა, ბევრი ექიმი ამოწმებს კიბოს შესაძლო არსებობას (სკრინინგი) იმ მამაკაცებში, რომლებსაც არ აქვთ გამოხატული სიპტომები. იმის გამო, რომ ბევრ მამაკაცში სკრინინგის ტესტი შეიძლება დადებითი იყოს და იმის გამოც, რომ კიბოთი დაავადებული მამაკაცები ზოგჯერ არ საჭიროებენ მკურნალობას, ექსპერტები ვერ თანხმდებიან, თუ როდის არის სასარგებლო სკრინინგის ჩატარება და არის თუ არა ის საერთოდ საჭირო. სკრინინგის ჩატარება დასაშვებია 50-წელზე მეტი ხნის მამაკაცებში ან 40-წელზე მეტი ხნის იმ მამაკაცებში, რომელთაც აღენიშნებათ რისკფაქტორები, კერძოდ, არიან შავკანიანები ან მათი ოჯახის ისტორიაში უკვე არსებობს პროსტატის კიბო. ასაკის მატებასთან ერთად სკრინინგის სარგებლიანობის ხარისხი იკლებს. მაგალითად, ერთ-ერთი საერთაშორისო ორგანიზაცია წინააღმდეგია, სკრინინგი ჩაუტარდეთ 75 წელზე მეტი ხნის მამაკაცებს და იმათაც, ვისაც, სავარაუდოდ, 10 წელზე მეტი სიცოცხლის პერსპექტივა არ გააჩნიათ. თუ სკრინინგის გაკეთება დაწყებულია, იგი ყოველ წელს მეორდება.

პროსტატის კიბოს სკრინინგის მიზნით, ექიმები აკეთებენ რექტალურ გამოკვლევას და სისხლის ანალიზს პსა-ის დონის დასადგენად. თუ პროსტატა არის მკვრივი, არაბუნებრივად გადიდებული და ხორკლიანი, აღინიშნება სიმსივნური წარმონაქმნი ან პსა-ის დონე სისხლში მომატებულია, სავარაუდოდ, საქმე გვაქვს პროსტატის კიბოსთან; თუმცა პსა-ის დონემ შეიძლება შეცდომაში შეგვიყვანოს, რადგან იგი შეიძლება ნორმალური იყოს პროსტატის კიბოს არსებობის დროსაც. გარდა ამისა, მის მომატებას სხვა მიზეზებიც იწვევს. კერძოდ, პსა-ის დონე, ჩვეულებრივ, ასაკის მატებასთან ერთად და ისეთი დარღვევების შემთხვევებშიც მატულობს, როგორებიცაა პკს და პროსტატიტი. მამაკაცებს, რომლებსაც სკრინინგით გამოუვლინდათ პსა-ის მაღალი დონე, უნდა ჩაუტარდეთ პროსტატის (ტრანსრექტალური) ბიოფსია, რათა მოხდეს დაავადებულების იდენტიფიცირება. ხშირად მამაკაცებს, რომლებსაც სკრინინგტესტით პსა-ის მაღალი დონე უვლინდებათ, არ აქვთ პროსტატის კიბო და ბიოფსიის პასუხი ხშირად ნეგატიურია.

პროსტატის კიბოს ზოგიერთი სახეობა აგრესიულად მიმდინარეობს და პოტენციურად ფატალურია – პროგრესირებს, მაგრამ სიმპტომები მხოლოდ მაშინ ვლინდება, როცა მკურნალობა უკვე დაგვიანებულია. სკრინინგის უპირატესობა ის არის, რომ იგი კიბოს გამოავლენს ადრეულ ეტაპზე, როცა მკურნალობა ჯერ კიდევ შესაძლებელია. თუმცა, გამომდინარე იქიდან, რომ პროსტატის ბევრი სახეობა ნელა იზრდება და ხშირად არ იწვევს სიმპტომებს და არც სიკვდილს, სკრინინგით მისი გამოვლენაც შესაძლებელია. მაგრამ გასათვალისწინებელია ის ფაქტიც, რომ შეიძლება პროსტატის ამ სახეობების კიბომ არასოდეს გამოიწვიოს სიმპტომი და სიკვდილი, თუნდაც არასოდეს იყოს დიაგნოსტირებული. შესაძლოა, კიბოს მკურნალობის დროს განვითარებული გვერდითი მოვლენები უფრო იყოს დამაზიანებელი, ვიდრე კიბო, რომელიც არ გამოვლენილა და არ არის ნამკურნალევი. ამიტომაც არ არის გარკვეული, სკრინინგის სარგებლიანობა რამდენად გადაწონის არასაჭირო ტესტირებითა და მკურნალობით გამოწვეულ დისკომფორტს, სტრესსა და შესაძლო დამაზიანებელ ეფექტს.

პროგნოზი

პროსტატის კიბოთი დაავადებული მამაკაცებისათვის უმეტესწილად პროგნოზი ძალიან კარგია. პროსტატის კიბოთი დაავადებული ასაკოვანი მამაკაცები იმდენსავე ხანს ცოცხლობენ, რამდენსაც მათივე ასაკისა და მსგავსი ზოგადი ჯანმრთელობის მქონე მამაკაცები, რომელთაც არა აქვთ პროსტატის კიბო. ბევრ შემთხვევაში მიიღწევა ხანგრძლივი რემისია და შედეგიანი მკურნალობა. პროგნოზი დამოკიდებულია კიბოს გრადაციის ხარისხზე და კიბოს სტადიაზე. მაღალი გრადაციის კიბოს შემთხვევაში, თუ მკურნალობა ძალიან ადრეულ ეტაპზე არ დაიწყება, პროგნოზი არასახარბიელოა. პროგნოზი ასევე ცუდია პროსტატის გარშემო ქსოვილში კიბოს გავრცელების შემთხვევაში. მეტასტაზირებული პროსტატის კიბო განუკურნებლად ითვლება. მეტასტაზირებული კიბოს მქონე მამაკაცების უმეტესობა დიაგნოზის დასმის შემდეგ დაახლოებით 1-დან 3 წლამდე ცოცხლობს, თუმცა გამონაკლის შემთხვევაში სიცოცხლის ხანგრძლივობა შესაძლოა უფრო მეტიც იყოს.

მკურნალობა

მკურნალობის მეთოდებს შორის არჩევანის გაკეთება საკმაოდ რთულია. არსებულ კვლევებში არ მოიპოვება მონაცემები მკურნალობის სხვადასხვა მეთოდის შედეგების ერთმანეთთან შედარების შესახებ. ექიმები ვერ ასკვნიან, მკურნალობის რომელი მეთოდია ყველაზე ეფექტიანი. უფრო მეტიც, ზოგიერთი პაციენტის მკურნალობის დროს ექიმებმა არ იციან, მკურნალობის შერჩეული მეთოდი გაუხანგრძლივებს თუ არა მას სიცოცხლეს. ასეთი პაციენტების რიცხვს მიეკუთვნებიან მამაკაცები, რომელთაც ხანგრძლივი სიცოცხლის რეზერვი არ აქვთ (იმიტომ, რომ არიან მოხუცები ან აქვთ ჯანმრთელობის სხვა პრობლემები) და, აგრეთვე, მამაკაცები პსა-ის დაბალი დონითა და პროსტატის კიბოს დაბალი გრადაციით. აქედან გამომდინარე, ბევრ მამაკაცს უწევს არჩევანის გაკეთება, ერთი მხრივ, კიბოს არსებობით გამოწვეულ დისკომფორტსა (რომელმაც შეიძლება დააზიანოს ან არ დააზიანოს ისინი) და, მეორე მხრივ, – მკურნალობის შედეგად წარმოქმნილ გვერდით მოვლენებს შორის. ამიტომ მამაკაცის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება, უპირატესობა მიენიჭოს კიბოს მკურნალობას, უფრო კარგად გასაანალიზებელია, ვიდრე ეს საჭირო იქნებოდა სხვა სახის დარღვევის დროს. პროსტატის მკურნალობა მოიცავს ერთ-ერთს ამ სამი სტრატეგიიდან:

• აქტიური მეთვალყურეობა

• კურაციული მკურნალობა

• პალიატიური მკურნალობა

აქტიური მეთვალყურეობის დროს ექიმი არ ატარებს მკურნალობას, სანამ არ დაიწყება კიბოს პროგრესირება. ამ მეთოდის უპირატესობა ის არის, რომ შესაძლებელია მკურნალობის თანმდევი პოტენციური გვერდითი მოვლენების თავიდან აცილება ან გადავადება. აქტიური მეთვალყურეობა, ძირითადად, განიხილება ასაკოვანი (სავარაუდოდ, 70 წლის ზემოთ) მამაკაცებისათვის, რომელთა უმეტესობაში კიბო, სავარაუდოდ, არ არის მეტასტაზირებული და არ იწვევს სიმპტომებს. მაგალითად, პროსტატის კიბო, რომელიც ხშირად პროსტატის შიგნით მცირე ფართობზეა გავრცელებული და აქვს გლისონის დაბალი ქულა, ნელა იზრდება და შეიძლება წლების განმავლობაში აღარ გავრცელდეს. ამგვარად, ასაკოვანი მამაკაცები, რომლებსაც სხვა სერიოზული პრობლემებიც აქვთ, სანამ არსებული კიბო გამოიწვევს მათ სიკვდილს ან სიმპტომებს, შეიძლება ამ პრობლემების გამო გარდაიცვალონ. ახალგაზრდა მამაკაცებში, რომლებიც პრაქტიკულად ჯანმრთელები არიან, დროთა განმავლობაში ნელა მზარდმა კიბომაც შეიძლება გამოიწვიოს სიმპტომები. ასეთი მამაკაცებისთვის მხოლოდ აქტიური ზედამხედველობის შერჩევა ნაკლებ მისაღებია. ექიმები აქტიური ზედამხედველობის პროცესში პაციენტს ეკითხებიან სიმპტომების შესახებ, საზღვრავენ პსა-ის დონეს და ატარებენ რექტარულ გამოკვლევას იმის გასარკვევად, იწვევს თუ არა კიბო რამე სიპტომს, ხდება თუ არა მისი სწრაფი ზრდა ან გავრცელება. ახალგაზრდა მამაკაცებში ასევე შეიძლება პერიოდულად გაკეთდეს განმეორებითი ბიოფსია. თუ გამოკვლევებით გამოვლინდება კიბოს ზრდა ან გავრცელება, ექიმები პაციენტს სთავაზობენ კურაციული მკურნალობის სხვადასხვა მეთოდს ან პალიატიურ მკურნალობას.

კურაციული მკურნალობის გამოყენების მიზანია კიბოს მთლიანად ამოღება. ასეთი მეთოდებია:

• ქირურგიული მეთოდი

• რადიაციული თერაპია

კურაციული მკურნალობა ყველაზე გავრცელებული სტრატეგიაა იმ მამაკაცებისთვის, რომლებსაც აღენიშნებათ პროსტატით შემოფარგლული კიბო, რომელმაც შესაძლოა გამოიწვიოს შემაწუხებელი ტკივილები და სიკვდილიც კი. ამ ტიპის კიბო შეიძლება სწრაფად იზრდებოდეს ან, პირიქით, შეიძლება პატარა ზომის იყოს და ნელა იზრდებოდეს. მამაკაცები ამ დაავადებით გარკვეული პერიოდი (დაახლოებით 10-დან 15 წლამდე) ცოცხლობენ. ტიპურ შემთხვევებში ასეთი მამაკაცები არიან ჯანმრთელები ან შედარებით ახალგაზრდები (60 წელზე ნაკლები ასაკის), ან ორივე ერთად. იმ შემთხვევაში, როცა კიბო ძალიან გავრცელებულია, მკურნალობის ჩატარება შეიძლება არ იყოს მიზანშეწონილი, თუმცა სასარგებლო იყოს იმ მამაკაცებისთვის, რომელთაც კიბო უშუალოდ პროსტატის გარშემო აქვთ გავრცელებული. ასეთი კიბოს სიმპტომები შედარებით მალე იჩენს თავს. ზოგადად, კურაციული მკურნალობა მაინც ყველაზე წარმატებულია ისეთ შემთხვევებში, როცა კიბოს გავრცელება შემოიფარგლება პროსტატის ირგვლივ მიდამოთი. კურაციული მკურნალობით შეიძლება სიცოცხლის გახანგრძლივება, ზოგიერთ შემთხვევაში – არსებული მძიმე სიმპტომების შემცირება და მათი ელიმინაცია. თუმცა ზოგჯერ მკურნალობას მოსდევს ისეთი უარყოფითი გვერდითი მოვლენები, როგორებიცაა ერექციის დისფუნქცია და შარდის შეუკავებლობა, რაც მნიშვნელოვნად ამცირებს ცხოვრების ხარისხს.

პალიატიური მკურნალობა მიმართულია უფრო სიმპტომების მოსახსნელად, ვიდრე კიბოს სამკურნალოდ. პალიატიური მკურნალობა მოიცავს შემდეგ მეთოდებს:

• ჰორმონული თერაპია

• ქიმიოთერაპია

• რადიაციული სხივური თერაპია (უპირატესად, იმ შემთხვევებში, როცა კიბო ძვლებშია გავრცელებული)

პალიატიური მკურნალობა ყველაზე მეტად მისაღებია იმ მამაკაცებისათვის, რომელთაც აღენიშნებათ კიბოს მეტასტაზირებული ფორმა, რომელიც არაკურაბელურად ითვლება. ასეთი მკურნალობის შედეგად შეიძლება კიბოს ზრდის ან გავრცელების შენელება ან ნაწილობრივ უკუგანვითარება და, შედეგად, სიმპტომების შემსუბუქება. ამ მეთოდის გამოყენებისას, კიბოს ზრდისა და განვითარების შემცირების გარდა, ექიმები ცდილობენ შეამცირონ სხვა ორგანოებსა და ქსოვილებში (მაგ., ძვლებში) გავრცელებული კიბოს ზემოქმედებით გამოწვეული სიმპტომების სიმწვავე. თუმცა, გამომდინარე იქიდან, რომ მკურნალობის ამ მეთოდით შეუძლებელია კიბოს განკურნება, სიმპტომები დროთა განმავლობაში უარესდება და საბოლოოდ დაავადება სიკვდილით მთავრდება.

ქირურგიული მკურნალობა: ქირურგიული მეთოდით პროსტატის ამოღება (პროსტატექტომია) შედეგიანია იმ შემთხვევაში, როცა კიბო მხოლოდ პროსტატით არის შემოფარგლული. პროსტატექტომია არ უნდა გაკეთდეს, როცა სტადიურობის ტესტი აჩვენებს კიბოს გავრცელებას. პროსტატექტომია ძალიან ეფექტიანია დაბალი გრადაციის, ნელა მზარდი კიბოს შემთხვევაში, მაგრამ ნაკლებ ეფექტიანია მაღალი გრადაციისა და სწრაფად მზარდი კიბოს დროს. ამგვარი კიბო, სავარაუდოდ, მეტასტაზირებულია, თუნდაც მისი გავრცელება დიაგნოსტირების პროცესში სტადიურობის ტესტით არ დადასტურდეს.

პროსტატექტომია ტარდება ზოგადი ან ადგილობრივი ანესთეზიით. ამ დროს პაციენტი მთელი ღამით რჩება სტაციონარში. ოპერაციის შემდეგ მამაკაცებს პენისში კათეტერი უნდა ჰქონდეთ ჩადგმული ერთი ან ორი კვირის განმავლობაში, სანამ შარდის ბუშტსა და შარდსადენს შორის შეერთების ადგილი არ შეხორცდება. არც ოპერაციამდე და არც ოპერაციის შემდეგ ექიმები არ ატარებენ ქიმიოთერაპიას და ჰორმონულ თერაპიას. ამჟამად გრძელდება გამოკვლევები იმის დასადგენად, მოუტანს თუ არა ასეთი მკურნალობა სარგებლობას მამაკაცებს.

პროსტატექტომიამ შესაძლოა გამოიწვიოს ერექციის სამუდამო დისფუნქცია და შარდის შეუკავებლობა, ასევე სამუდამოდ. ერექციის დისფუნქცია შეიძლება განვითარდეს იმის გამო, რომ პენისიდან პროსტატის გავლით მიმავალი ნერვები, რომლებიც აკონტროლებენ ერექციის პროცესს, ოპერაციული ჩარევის დროს დაზიანდნენ. შარდის შეუკავებლობა შეიძლება განვითარდეს იმის გამო, რომ ოპერაციის დროს იღებენ სფინქტერის იმ ნაწილს, რომელიც შარდის ბუშტის გვერდით არსებულ ხვრელს კეტავს.

პროსტატექტომიის მეთოდები მოიცავს ღია რადიკალურ პროსტატექტომიას და ლაპაროსკოპიით ან რობოტული ინსტრუმენტების დახმარებით რადიკალურ პროსტატექტომიას.

ღია რადიკალური პროსტატექტომიის დროს მთლიანად ამოიღება პროსტატა, სათესლე ბუშტები და თესლის გამომტანი მილის ნაწილი. ეს კეთდება ორი გზით: განაკვეთით მუცლის ქვედა ნაწილში ან, იშვიათად – სწორ ნაწლავსა და შარდსადენს შორის. იგივე სტრუქტურები ამოიღება რობოტის დახმარებით ლაპაროსკოპიის გზითაც. ეს პროცედურა კეთდება მცირე განაკვეთით და, შესაბამისად, ნაკლებია პოსტოპერაციული ტკივილი და სისხლის დაკარგვის საშიშროება.

რადიკალური პროსტატექტომია, როგორც დამოუკიდებელი მეთოდი, წარმოადგენს ქირურგიული ტექნიკის გამოყენებით პროსტატის კიბოს მკურნალობას. ამ პროცედურამ მამაკაცების 3%-ში შეიძლება შარდის შეუკავებლობა, ხოლო უფრო მეტი რაოდენობის მამაკაცებში შარდის ნაწილობრივი შეუკავებლობა გამოიწვიოს. შარდის დროებითი შეუკავებლობა ყველაზე ხშირად ვითარდება და იგი შეიძლება რამდენიმე თვეს გაგრძელდეს. შარდის შეუკავებლობის განვითარება ნაკლებად მოსალოდნელია ახალგაზრდა მამაკაცებში. ერექციის დისფუნქცია ხშირად ვითარდება რადიკალური პროსტატექტომიის შემდეგ და იგი უფრო ხშირია ასაკოვან მამაკაცებში. შარდის დინების ბლოკირება გამოწვეულია შარდის ბუშტის ნაწილის შევიწროებით ან შარდსადენის დანაწიბურებით და ვითარდება მამაკაცების 7-20%-ში. პროსტატის შემოსაზღვრული კიბოთი დაავადებული მამაკაცების 90%-ზე მეტი რადიკალური პროსტატექტომიის შემდეგ 10 წელზე მეტ ხანს ცოცხლობს. უფრო ახალგაზრდებს, რომლებმაც შეიძლება 10-15 წელი ან მეტი იცოცხლონ, რადიკალური პროსტატექტომიის ჩატარების შედეგად მეტი სარგებლობის მიღება შეუძლიათ. ჩვეულებრივ, პროსტატექტომია შეიძლება გაკეთდეს ისეთი მიდგომით, რომ ერექციის მისაღწევად საჭირო ნერვები არ დაზიანდეს. ასეთ პროცედურას უწოდებენ ნერვების დაცვით რადიკალურ პროსტატექტომიას. იგი შეიძლება არ გამოვიყენოთ ისეთი ტიპის კიბოს სამკურნალოდ, რომელმაც პროსტატის ნერვები და სისხლძარღვები უკვე დააზიანა. ნერვების დაცვით რადიკალური პროსტატექტომია ნაკლებად იწვევს ერექციის დისფუნქციას, ვიდრე ნერვების დაუცველად რადიკალური პროსტატექტომია. მამაკაცების უმეტესობაში დიაგნოზის დასმა ადრეულ ეტაპზეა შესაძლებელი, ამიტომ მათ სამკურნალოდ ნერვების დაცვით პროსტატექტომია გამოიყენება.

რადიაციული თერაპია:რადიაციული თერაპია შეიძლება ჩატარდეს ისეთ შემთხვევაში, როცა კიბო მხოლოდ პროსტატით არის შემოსაზღვრული ან როცა კიბო აზიანებს მხოლოდ პროსტატის ირგვლივ არსებულ ქსოვილებს. რადიაციული თერაპია არ არის მიზანშეწონილი, როცა კიბო პროსტატიდან მოშორებით ორგანოებშია გავრცელებულია, თუმცა ამ მეთოდით შეიძლება პროსტატის კიბოს ძვლებში გავრცელებული ტკივილების შემცირება. არ არის გამოკვლეული, რადიაციული და ქირურგიული მეთოდების კომბინირებულად გამოყენებას აქვს თუ არა მეტი ეფექტი თითოეულის დამოუკიდებლად გამოყენების ეფექტიანობასთან შედარებით.

პროსტატის კიბოს სხვადასხვა სტადიაზე ჩატარებული რადიაციული თერაპიის შედეგად 10 წლით სიცოცხლის გახანგრძლივების სიხშირე ისეთივე მაღალია, როგორიც ქირურგიული ოპერაციის შემდეგ. პროსტატის შემოსაზღვრული კიბოთი დაავადებული მამაკაცების 90%-ზე მეტი, რადიაციული თერაპიის შემდეგ, დაახლოებით 10 წელი ცოცხლობს. რადიაციული თერაპია შეიძლება ჩატარდეს შემდეგი მეთოდებით:

• გარეგანი სხივური რადიაქტიური თერაპია

• რადიაქტიური იმპლანტები

გარეგანი სხივური თერაპიის დროს გამოიყენება სპეციალური ხელსაწყო, რომლის საშუალებით რადიაციული სხივები იგზავნება პროსტატის და მის გარშემო არსებული ქსოვილის მიმართულებით. ხშირად გამოიყენება კომპიუტერული ტომოგრაფია (კტ), რომლის დახმარებით შესაძლებელია კიბოზე რადიაციული სხივების ზუსტი ფოკუსირება, დაზიანებული სტრუქტურების ზუსტი იდენტიფიცირების გზით. აღნიშნულ მეთოდს სამგანზომილებიან ადაპტირებულ რადიაციულ თერაპიას უწოდებენ. მკურნალობა ტარდება კვირაში 5 დღე, 7-8 კვირის განმავლობაში. მამაკაცების 40%-ზე მეტს შეიძლება განუვითარდეს ერექციის გარკვეული ხარისხით დისფუნქცია. თუმცა იგი, რადიაციული თერაპიის გამოყენებისას, სავარაუდოდ, ნაკლები სიხშირით ვლინდება ვიდრე პროსტატექტომიისას. იშვიათად ვითარდება შარდის შეუკავებლობა. მამაკაცების დაახლოებით 7%-ს შეიძლება განუვითარდეს ნაწიბურები, რომლებიც იწვევენ შარდსადენის შევიწროებას და შარდის დენის შეფერხებას (შარდსადენის სტრიქტურა). გარეგანი სხივური თერაპიის შესაძლო გვერდით მოვლენებს მიეკუთვნება დროებითი ხასიათის პრობლემები, როგორებიცაა: წვის შეგრძნება შარდვის დროს, ხშირი შარდვა, სისხლი შარდში, დიარეა ზოგჯერ სისხლით, სწორი ნაწლავის გაღიზიანება და დიარეა (რადიაციული პროსტატიტი) და მოულოდნელი დეფეკაცია. გარეგანი რადიაციული თერაპიის სხვა ფორმებს შორის, რომლებიც შედარებით ახალია და ნაკლები გვერდითი მოვლენები ახასიათებს, აღსანიშნავია პროტონით სხივური თერაპია, ინტენსიური მოდულირებული რადიაციული თერაპია (იმრთ).

რადიაქტიური იმპლანტები შეიძლება ჩაინერგოს პროსტატაში (brachytherapy). იმპლანტები რადიოაქტიური მასალისაგან დამზადებული პატარა, თესლის მსგავსი ფირფიტებია. ექიმები, ულტრაბგერის ან კტ სკანირების მეთოდების გამოყენებით, იმპლანტებს დგამენ პროსტატის ჯირკვალში სათესლე პარკსა და ანუსს შორის სივრციდან. ბრაქითერაპიის ჩატარებას 2 საათზე ნაკლები დრო სჭირდება და პაციენტს აღარ ესაჭიროება განმეორებითი მკურნალობის კურსები. პროცედურა ტარდება სპინალური ანესთეზიით. ბრაქითერაპიის გამოყენებით, პროსტატაზე რადიაციის მაღალი დოზებით დასხივება ხდება. ამავე დროს, უმეტესად დაცულია პროსტატის გარშემო ჯანსაღი ქსოვილი და ნაკლებია გვერდითი მოვლენები. თუმცა ბრაქითერაპიამ მამაკაცების 10%-ზე მეტში შეიძლება შარდსადენის შევიწროება გამოიწვიოს. მოგვიანებით, რადიაქტიური სპერმა შესაძლოა შარდთან ერთად გამოიყოს. იმის გამო, რომ ის ძალიან რადიაქტიურია, არ უნდა მოხვდეს ორსულ ქალთან, ვინაიდან შეიძლება გამოიწვიოს რადიაციით ინდუცირებული თანდაყოლილი დეფექტები. ბრაქითერაპიის შემდეგ ჯანმრთელობის 10-15 წლამდე შენარჩუნების სიხშირე სხვა სახის მკურნალობის შედეგების მსგავსია. ზოგჯერ რეკომენდებულია ბრაქითერაპიით და გარეგანი სხივური თერაპიით კომბინირებული მკურნალობა, განსაკუთრებით, კიბოს აგრესიული ფორმის არსებობისას.

ჰორმონული თერაპია: გამომდინარე იქიდან, რომ ტესტოსტერონი ხშირად ხელს უწყობს კიბოს ზრდას და გავრცელებას, ტესტოსტერონის მაბლოკირებელი მკურნალობის (ჰორმონული თერაპია) გამოყენებით შეიძლება შენელდეს სიმსივნის პროგრესირება. ჰორმონული თერაპია ხშირად ეფექტიანია ქირურგიული ოპერაციის ან რადიაციული თერაპიის შემდეგ, კიბოს მეტასტაზების გავრცელების პროცესის შესაფერხებლად, რომელიც ზოგჯერ შეიძლება განახლდეს. მისი გამოყენება ასევე შეიძლება ფართოდ გავრცელებული (მეტასტაზირებული) კიბოს შემთხვევაში. ზოგჯერ ჰორმონული თერაპია ტარდება სხვა სახის მკურნალობასთან ერთად. იგი სრულად არ კურნავს, მხოლოდ ახანგრძლივებს სიცოცხლეს და ამცირებს სიმპტომებს. თუმცა, საბოლოო ჯამში, ჰორმონული თერაპია კარგავს ეფექტიანობას და დაავადება პროგრესირებს.

ამერიკაში პროსტატის კიბოს სამკურნალოდ გამოიყენება ისეთი ჰორმონული პრეპარატები, როგორიცაა ლეუპროლიდი, გოსერელინი და ბუსერელინი. ისინი, სათესლე ჯირკვლებზე მასტიმულირებელი ზეგავლენის შეკავების შედეგად, აფერხებენ სათესლე ჯირკვლების მიერ ტესტოსტერონის გამომუშავებას. ეს მედიკამენტები შეიყვანება ინექციის გზით ექიმის ოფისში, დანიშნული სქემის შესაბამისად, ჩვეულებრივ, მთელი დარჩენილი სიცოცხლის განმავლობაში. ზოგიერთ მამაკაცს ეს მკურნალობა შეიძლება ჩაუტარდეს მხოლოდ ერთი ან ორი წლის განმავლობაში და მოგვიანებით კვლავ გაუმეორდეს.

ასევე გამოიყენება მედიკამენტები (როგორებიცაა ფლუტამიდი, ბიკალუტამიდი და ნილუტამიდი), რომლებიც ბლოკავენ ტესტოსტერონის ეფექტს. ეს მედიკამენტები ყოველდღიურად დასალევია. ჰორმონული თერაპიის გვერდითი მოვლენები შეიძლება იყოს: სიმხურვალის შეგრძნება, ენერგიულობის დაქვეითება, კუნთების მასის შემცირება, წონაში მატება, სითხის შეკავების გამო ლიბიდოს დაქვეითება, თმის დაცვენა, ერექციის დისფუნქცია და ძუძუების გადიდება (გინეკომასტია).

ჰორმონული თერაპიის ყველაზე ძველი ფორმაა ორივე სათესლე ჯირკვლის ამოღება (ბილატერალური ორქიექტომია). ტესტოსტერონის დონეზე ბილატერალური ორქიექტომიის გავლენა ეკვივალენტურია იმ ეფექტისა, რასაც ახდენს შემდეგი მედიკამენტები: ლეუპროლიდი, გოსერელინი და ბუსერელინი. ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე ბილატერალური ორქითერაპიის უარყოფითი გავლენის გამო, ამ ტიპის თერაპია ზოგიერთი მამაკაცისთვის ხშირად რთულად მისაღებია.

ჰორმონული თერაპია იმ მამაკაცებში, რომლებსაც აღენიშნებათ პროსტატის კიბოს მეტასტაზირებული ფორმა, ჩვეულებრივ, 3-5 წელიწადში უეფექტო ხდება. საბოლოო ჯამში, როცა კიბო პროგრესირებას იწყებს, მამაკაცების უმეტესობა 1-2 წლის განმავლობაში იღუპება. როცა ჰორმონული თერაპია უშედეგო ხდება (ჰორმონრეზისტენტული), შეიძლება მოისინჯოს ალტერნატიული ჰორმონული მედიკამენტებისა და ქიმიოთერაპიის გამოყენება.

მკურნალობის სხვა მეთოდები: ქიმიოთერაპია გამოიყენება კიბოს პროგრესირებული ფორმების დროს, როცა ჰორმონული თერაპია უეფექტოა. შეიძლება გამოყენება მედიკამენტების, როგორებიცაა მიტოქსანტრონი, ესტრამუსტინი და ტაქსანის ჯგუფის მედიკამენტები (როგორიცაა დოცეტაქსელი). კორტიკოსტეროიდებისა და ანტიფუნგური პრეპარატების (როგორიცაა კეტოკონაზოლი) გამოყენებამ შეიძლება შეამსუბუქოს სიმპტომები. მკურნალობის სხვა მეთოდები შესწავლის პროცესშია.

მომდევნო ეტაპი: ნებისმიერი მკურნალობის შემდეგ უნდა განისაზღვროს პსა-ის დონე რეგულარული ინტერვალებით (ყოველ 3-4 თვეში პირველ წელს და შემდეგ, მამაკაცის მთელი დარჩენილი ცხოვრების განმავლობაში, ყოველ 6 თვეში). ქირურგიული ოპერაციის შემდეგ 1 თვის განმავლობაში პსა არ უნდა ვლინდებოდეს. ჩვეულებრივ, რადიაციული თერაპიის შემდეგ პსა უფრო ნელა ქვეითდება, სრულად არ ქრება, მაგრამ მისი დონე სტაბილურად დაბალი რჩება. პსა-ის დონის მომატება შეიძლება იყოს კიბოს რეციდივის მაჩვენებელი. ამავე დროს, იმ მამაკაცებში, რომელთაც შენარჩუნებული აქვთ პროსტატის ჯირკვალი, უნდა გაკეთდეს დიგიტალური რექტალური გამოკვლევა.