პნევმოთორაქსის დროს ადგილი აქვს პლევრის ღრუში ჰაერის დაგროვებას, რის შედეგადაც ვითარდება ფილტვის ნაწილობრივი ან სრული კოლაფსი.

• სიმპტომები მოიცავს სუნთქვის გაძნელებას და ტკივილს გულმკერდის არეში.

• დიაგნოსტირება ხდება გულმკერდის რენტგენოლოგიური კვლევით.

• მკურნალობა, როგორც წესი, გულისხმობს პლევრის ღრუდან ჰაერის გამოდევნას გულმკერდის კედელში ჩადგმული მილის ან პლასტიკური კათეტერის მეშვეობით.

ნორმაში პლევრის ღრუში წნევა უფრო დაბალია, ვიდრე ფილტვებსა და ატმოსფეროში. ფილტვის ქსოვილის ან გულმკერდის კედლის დაზიანების შემთხვევაში ჰაერი პლევრას ავსებს წნევის გათანაბრებამდე. გაზრდილი წნევა ეწინააღმდეგება ფილტვების გაშლას ჩასუნთქვისას, დაგროვილი ჰაერი ახდენს ზეწოლას ფილტვის ქსოვილზე. ზოგჯერ მთლიანი ფილტვის კოლაფსი ვითარდება, რასაც ძლიერი ქოშინი ახლავს თან.

პნევმოთორაქსს, რომელიც ვითარდება რაიმე აშკარა მიზეზის გარეშე ფილტვის დაავადების არმქონე პირებში, პირველადი სპონტანური პნევმოთორაქსი ეწოდება. იგი, როგორც წესი, ფილტვის მცირე ზომის უბანში სუსტი ქსოვილის (ბულა) გასკდომის შედეგად ვითარდება, ძირითადად გვხვდება 40 წლამდე მწეველ, მაღალი ტანის მამაკაცებში. პაციენტთა უმრავლესობა სრულად გამოჯანმრთელდება, თუმცა მათ 50%-ზე მეტს უვითარდება განმეორებითი შემთხვევები.

სპონტანური პნევმოთორაქსი ასევე შესაძლოა განვითარდეს ფილტვის რომელიმე პათოლოგიის ფონზე (მეორეული სპონტანური პნევმოთორაქსი). იგი ძირითადად გვხვდება ასაკოვნებში ემფიზემის დიაგნოზით, ასევე ისეთი დაავადებების დროს როგორიც არის ცისტური ფიბროზი, ასთმა, ლანგერჰასის უჯრედული გრანულომატოზი, სარკოიდოზი, ფილტვის აბსცესი, ტუბერკულოზი და პნევმოცისტური პნევმონია. გამოსავალი პირველად სპონტანურ პნევმოთორაქსთან შედარებით ცუდია. განმეორებითი შემთხვევები ერთნაირი სიხშირით ახასიათებთ.

პნევმოთორაქსი შესაძლოა განვითარდეს ტრავმის ან ისეთი სამედიცინო მანიპულაციის შედეგად, როგორიც არის თორაკოცენტეზი, ბრონქოსკოპია, თორაკოსკოპია. ვენტილატორებმა მაღალი წნევის გავლენით ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ფილტვების დაზიანება (ბაროტრავმა) და შედეგად პნევმოთორაქსის განვითარება. მსგავსი შემთხვევები ძირითადად ფილტვების რომელიმე პათოლოგიის (მაგ. ემფიზემა, მწვავე რესპირატორული დისტრეს-სინდრომი) მქონე პაციენტებში გვხვდება. გარემოს წნევის ცვალებადობა (მყვინთავებში, საჰაერო პილოტებში) ზრდის პნევმოთორაქსის განვითარების რისკს.

სიმპტომები

სიმპტომები დიდწილად დამოკიდებულია პლევრის ღრუში დაგროვილი ჰაერის რაოდენობაზე, პნევმოთორაქსის განვითარებამდე ფილტვების მდგომარეობაზე, ფილტვის ქსოვილის კოლაფსის დონეზე და მოიცავს როგორც უმნიშვნელო ქოშინს ან ტკივილს გულმკერდის არეში, ასევე სიცოცხლისთვის სახიფათო გულის გაჩერებას და შოკს. უფრო ხშირად სიმპტომები – მკვეთრი ტკივილი გულმკერდში, ქოშინი და ზოგჯერ მშრალი ხველა – ვითარდება მოულოდნელად. ტკივილი შესაძლოა ვრცელდებოდეს მხარში, კისერში ან მუცელში. სწრაფად განვითარებული პნევმოთორაქსის შემთხვევაში სიმპტომები უფრო მკვეთრადაა გამოხატული. აღსანიშნავია, რომ ორგანიზმს გააჩნია პლევრის ღრუში დაგროვილი ჰაერის გარკვეული რაოდენობის რეაბსორბირბციის უნარი, შედეგად ხდება ფილტვის ფუნქციის აღდგენა და ქრება დაავადების სიმპტომები. აღნიშნული არ ეხება ძალიან დიდი ზომის პნევმოთორაქსს და სარქვლოვან პნევმოთორაქსს.

დიაგნოსტიკა

დიდი ზომის პნევმოთორაქსის შემთხვევაში დიაგნოზი კვლევის ფიზიკური მეთოდების გამოყენებით დგინდება. აუსკულტაციით დაზიანებულ მხარეს არ მოისმინება ფილტვის ნორმალური სუნთქვითი ხმიანობა, ხოლო პერკუსიით ვლინდება კოლოფისებური ხმა. გულმკერდის რენტგენოლოგიური კვლევა იძლევა პლევრაში ჰაერის დაგროვების და ფილტვის ქსოვილის კოლაფსის სურათს. ზოგჯერ შესაძლოა გამოხატული იყოს ტრაქეის (სასუნთქი გზების ფართო ნაწილი, მდებარეობს კისრის გასწვრივ) გადანაცვლება დაზიანების საწინააღმდეგო მხარეს.

მკურნალობა

მცირე ზომის პირველადი სპონტანური პნევმოთორაქსი, როგორც წესი, მკურნალობას არ საჭიროებს, რადგან არ იწვევს სუნთქვის მნიშვნელოვან დარღვევებს. დაგროვილი რაოდენობიდან გამომდინარე, რამდენიმე დღიდან 2-4 კვირამდე პერიოდში ხდება ჰაერის სრული რეაბსორბცია. უფრო სწრაფი შედეგი მიიღწევა დრენირების გზით.

დიდი ზომის პირველადი სპონტანური პნევმოთორაქსის შემთხვევაში ჰაერი შესაძლოა გამოდევნილ იქნეს (ასპირაცია) სპეციალური შპრიცით, რომელიც უმაგრდება გულმკერდის კედელში ჩადგმულ კათეტერს. თუ ადგილი აქვს ჰაერის რეაკუმულაციას კათეტერს ტოვებენ გარკვეული დროით. როდესაც კათეტერით ასპირაცია არაეფექტურია (ასევე პნევმოთორაქსის სხვა ფორმების დროს – მეორეული სპონტანური პნევმოთორაქსი, ტრავმული პნევმოთორაქსი) მიმართავენ პლევრის ღრუს დრენირებას მილის მეშვეობით, რომლის გარეთა ბოლო უერთდება ვაკუუმსისტემას, რაც გამორიცხავს ჰაერის უკან დაბრუნების შესაძლებლობას. იშვიათ შემთხვევებში ოპერაციული ჩარევა გარდაუვალია – ძირითადად ხორციელდება თორაკოსკოპიის გზით.

განმეორებითი პნევმოთორაქსი შესაძლოა პაციენტის დაინვალიდების მიზეზი გახდეს. ასეთ შემთხვევაში მიმართავენ ოპერაციულ ჩარევას, რაც გულისხმობს დაზიანებული ფილტვის ქსოვილის მთლიანობის აღდგენას და პლევრის ფურცლების მჭიდროდ ურთიერთშეწებებას. ოპერაცია, როგორც წესი, თორაკოსკოპის (სპეციალური მილი, რომელიც საშუალებას აძლევს ექიმს დაათვალიეროს პლევრის ღრუ) მეშვეობით ტარდება ქირურგიული ჩარევა შეიძლება საჭირო იყოს შემდეგ შემთხვევებში:

• ადამიანებში, რომელებიც მიეკუთვნებიან მაღალი რისკის ჯგუფებს (მაგალითად მყვინთავები ან საჰაერო მფრინავები პნევმოთორაქსის პირველი ეპიზოდის შემდეგ);

• პაციენტებში მეორეული სპონტანური პნევმოთორაქსით – პნევმოთორაქსის პირველი შემთხვევის შემდეგ, თუ მათი ჯანმრთელობის მდგომარეობა იძლევა ოპერაციული ჩარევის შესაძლებლობას;

• პაციენტებში, რომლებიც არ ექვემდებარებიან მკურნალობის სხვა მეთოდებს ანდა რომელთაც პნევმოთორაქსი განმეორებით განუვითარდათ ერთსა და იმავე მხარეს.

განმეორებითი პნევმოთორაქსის შემთხვევაში, თუ პაციენტის მდგომარეობა არ იძლევა ოპერაციული ჩარევის შესაძლებლობას, პლევრის ღრუ შეიძლება დაიხუროს ტალკის ან პრეპარატ დოქსიციკლინის ინტრაპლევრულად შეყვანით. აღნიშნული მეთოდი ქირურგიულთან შედარებით ნაკლებად ეფექტურია. პნევმოთორაქსის განმეორების ალბათობა შესაბამისად არის 25% და 5%.